Generic selectors
Exact matches only
Search in title
Search in content
Post Type Selectors
Etimolojik Açıdan
Generic selectors
Exact matches only
Search in title
Search in content
Post Type Selectors

 

 

Bilal Aksoy

Aparmak

27 Şubat 2021

       

     Alıp götürmek, alıp gitmek, alıp kaçmak; mecazen gizlice almak, kapıp kaçmak. Orta Çağ Türkçesindeki al (=almak) ve bar (=varmak, gitmek) sözcüklerine dayanılarak kullanıldığı varsayılan alıp barmak sözünden evrilmiş olması bir olasılık olarak ileri sürülmekle birlikte Pehlevice appar (=aşırma, çalma, alıp götürme, soygun, hırsızlık) sözcüğü biliniyor. Pehlevice appār (=götürüldü, aşırıldı, ortadan kaldırıldı) ve apparag (=hırsız) sözcükleri Pehlevice appurdan (=aşırmak, çalmak) fiiline dayanmaktadır. Oğuz boylarının İran coğrafyasına intikalinden sonra Oğuzca veya Türkmencede kullanılan aparmak sözü Azericede de kullanılmıştır. Anadolu’nun doğusu başta olmak üzere birçok yörede ‘götürmek’ karşılığında aparmak sözü kullanılıyor. Bu bağlamda ‘götürmek’ karşılığında Uygurca aparmak veya elip barmak, Özbekçe àlib bàrmak, Kazakça alıp baruv, Kırgızca alıp barū, Başkırtça alıp barıv sözleri kullanılıyor.  

    Pehlevice appar (=aşırma, çalma) ve appār (=götürüldü, kaldırıldı) kök sözcükleri Batı Dillerinde de benzer şekilleriyle kullanılıyor. İspanyolca ve Katalanca robar, İtalyanca rubare, Portekizce roubar ‘aşırmak’ karşılığındadır. “Apardı gönlümü bir çeşm-i mahmur” (Nesimî, 29-I, XIV. yy). “Sarayı çü bağ içre yapardı ol/ Bizim bahçadan servi apardı ol” (Süheyl ü Nevbahar, 65, XIV. yy). “Minnet ile kokma gülü, al eline süseni/ Geçme nāmert köprüsünden, ko aparsın su seni” (Evliya Çelebî Seyahatnamesi, 422, XVII. yy).