Atakan

16 Mart 2021

     Moğollarda toprak veya yeryüzü tanrıçasının adı.  Moğolca etugen veya otogen kelimeleri ‘yer, arz’ karşılığındadır. Moğolca eke etugen (=yer anamız), etugen eke diye de bilinir. Undur etugen ‘yüksek yer’; dayir etugen ‘büyük yer’; korisutai etugen ‘kabuklu yer’, ‘yeryüzü’ olarak bilinir. Moğol yazı dilinde etügen veya itügen ‘yer ilahesi, yer’ diye algılanmıştır. Orhon Yazıtları’nda Ötüken, ormanlık bir dağın adıdır. Moğol hükümdarı Temuçin’in mektuplarının birinde “Anamız Etügen’in yardımıyla buraya geldik” denilmektedir. Türkçede son yıllarda erkek şahıs adı olarak kullanılmaktadır. Atakan, halk arasındaki popülist açıklamaya göre atasının kanını taşıdığından bu adı almıştır. Her ne kadar Cumhuriyet Dönemi’nde daha çok tercih edilmiş olsa bile Atakan adının Moğol tanrıçası Etügen veya Atakan adıyla ilişkili olduğu kanısındayım. Moğol sözlüklerinde de Etügeni, “yeryüzünün Şamanist tanrıçası” olarak görülmüştür. Moğol mitolojisindeki bir kısım kutsanmış isimlerden Türklük adına bir netice çıkarma gayretleri beyhude bir çaba olsa gerektir. Ötüken adı da Moğolca Etügen ile aynı kökenden kaynaklanmıştır. Bkz. Ötüken.