Ateş

10 Mart 2020

     Yanıcı maddelerin yanması sonucu oluşan yakıcı ısı. Türkçede şahıs ismi olarak da tercih edilmektedir. Farsça ateş sözünden gelmekle birlikte birçok eski dilde kökleri bulunmaktadır. Avesta ātarš, Pehlevice ātaš, Eski Farsça ātrina; Pehlevice atur, ataro; Eski Farsça ataš, Türkçe od, Sanskritçe ard, Arnavutça vatre, Fenikece athro, Kürtçe ar, Afganca or, Deylem Kürtçesinde adar, adır; Ossetçe art, Ermenice airem (=ateşte yanmak), Ermenice adr; Zendce atars, athra ‘ateş’, ‘ısı’ ve ‘yanmak’ karşılığındadır. Latince ardor (=ateş, alev) ve ardeo (=yanmak) sözleri Sanskritçe ard (=ateş) sözüyle bağlantılıdır. Aynı bağlantı içinde ‘ateş’ karşılığındaki Kürtçe ar ve Afganca or sözleri de yer almaktadır. Hintçe jvara (=ateş) sözünü de bunlara ekliyoruz.

     Azerice ataş, sözüyle birlikte Azerbaycan adının Pehlevice āzar (=ateş) ve baygān (=koruyucu/muhafız/saklayıcı) sözlerinden oluştuğu sanılmaktadır. Araplar ‘g’ harfini ‘c’ olarak telaffuz edip bu ülkeye Azarbaycan demişler. Strabon, bu ülkeden Atropaten diye bahsetmektedir. Bizans döneminde Atropatene şekliyle biliniyordu. Bu yer adındaki –ene son eki ‘Eski Yunancada ‘yer, yurt’ karşılığındadır. Azerbaycan, ateş tapınakları (=ateşgede) olan bir coğrafyadır. Ateşin kutsandığı bir inanç sistemi İlk Çağda ve Orta Çağda bu coğrafyada egemen olmuştur.