Ayvaz

21 Kasım 2020

     Uşak, yardımcı, hizmetçi, yamak. Arapça ivaz (=bedel, karşılık) sözünden kaynaklandığı anlaşılmaktadır. Arapça ivaz sözünün çoğulu a’vâz’dır. O nedenle, ayvaz sözü de a’vâz’dan dönüşmüştür. Osmanlı sarayında ve büyük konaklarda mutfak ve yemek hizmetlerinde görevli kimse. Kavgalı Arap topluluklarında sulhu sağlamak için ödenen bedeller arasında insanlar da bulunuyordu. Bu canlı bedeller yenen tarafa verilerek veya zorla alınarak özel hizmetlerinde görevlen diriliyorlardı. Bunlar bir tür kölelerdi. Zamanla bunlara ‘bedel’ karşılığında ivaz denildi. Çoğulu ise a’vâz’dı. Osmanlılarda bu gelenek ayvaz adıyla devam etti. Ayvaz sözü bir kısım yörelerde farklı karşılıklarda ifade edildi. Köroğlu’nun yardımcısı, yol arkadaşı Ayvaz’a istinaden Türkçede “bir köroğlu bir ayvaz” deyimi kullanılıyor. Bu deyim yalnızca iki kişi oluşu belirtmektedir. Köroğlu bayan eş, ayvaz ise erkek eş diye algılanmıştır. Aynı dilde “Ayvaz kasap, hep bir hesap” deyimi ister biri isterse diğeri, neticesi aynı demektir. Ayvazları belli bir soyla veya halkla ilişkilendiremeyiz. Galip egemen taraf mağlup ekalliyetten ayvazlar alırlardı. Türkçede de kullanılan Arapça taviz kelimesi aynı karşılıkta dile getirilmiştir. Ayvaz, şahıs adı olarak da görülmektedir.