Bakraç

15 Aralık 2019

    Anadolu’nun kimi yörelerinde ‘küçük kova’ karşılığında telaffuz edilmektedir. Bakraç sözcüğünün ‘küçük bakır’ karşılığında türetildiğini söyleyebiliriz. Bir başka ifadeyle ‘küçük bakır kab’a işaret edilmektedir. Nasıl topaç sözcüğü ‘küçük top’ karşılığında biliniyorsa, bakraç kelimesinde de bir küçültme son eki bulunmaktadır. Bakır sözcüğüne gelince Orta Çağ’da Türklerce de kullanılmıştır. Bununla birlikte Güney Slav Dillerinde de bakır ya da benzeri sözlerle karşılaşılmaktadır. Bakır kelimesi, bakar şekliyle; Sırpça, Hırvatça, Makedonca ve Boşnakçada da telaffuz edilmektedir. Aynı sözcük Slovence baker, Arnavutça bakër şekliyle bilinmektedir. Buna karşılık, Özbekler ‘küçük kova’ya paqir demektedirler. Yukarı Fırat Bölgesi’ndeki Kürtler ‘bakır’a baḳır derken daha güneylerde paḫir ve sifir denilmektedir.

   İsmet Zeki Eyuboğlu Çinliler Türklerden önce ‘bakır’ı işliyorlardı diyerek, bakır sözcüğünün Çinceden Türkçeye geçmiş olabileceğini belirtmektedir. Eyuboğlu şu açıklamada da bulunmaktadır: “Türkçe bak- kökünde bakır’ı imleyen bir anlam göremedik” (İsmet Zeki Eyuboğlu, “Türk Dilinin Etimoloji Sözlüğü”, İstanbul 2004, s.67). Kaşgarlı Mahmud sözlüğünde bakır karşılığında önce “Çin parası” demekte; sonra ‘bakır’ sözcüğüyle belirtmektedir.

   Öte yandan İtalyanca brocca (=sürahi), Fransızca broc (=sürahi) ve Fransa’nın güneyindeki Provence Dilinde broç (=küçük kab, sürahi) sözleri Kürtçede broş (=küçük bakır kova) şekliyle bilinmektedir. Arnavutça ve Bulgarca bakraç sözlerinin Türkçeden geçmiş olmaları mümkündür. Sırpça bakraç ‘bakraç, çaydanlık, küçük kova’ olarak bilinmektedir. Macarca bogracs ‘kazan’ karşılığında ifade edilmektedir. Farklı bir bulguyla karşılaşmadığımız sürece bu sözlerin adı geçen dillere Türkçede dile getirilmiş olan bakraç kelimesinden geçtiğini söyleyebiliriz. Bkz. Bakır.