Bakraç

15 Aralık 2019

    Anadolu’nun kimi yörelerinde ‘küçük kova’ karşılığında telaffuz edilmektedir. Bakraç sözcüğünün ‘küçük bakır’ karşılığında türetildiğini söyleyebiliriz. Bir başka ifadeyle ‘küçük bakır kab’a işaret edilmektedir. Nasıl topaç sözcüğü ‘küçük top’ karşılığında biliniyorsa, bakraç kelimesinde de bir küçültme son eki bulunmaktadır. Bakır sözcüğüne gelince, Orta Çağda Türklerce de kullanılmıştır. Bununla birlikte, Güney Slav Dilleri’nde de bakır ya da benzeri sözlerle karşılaşılmaktadır. Bakır kelimesi, bakar şekliyle; Sırpça, Hırvatça, Makedonca ve Boşnakçada da telaffuz edilmektedir. Aynı sözcük, Slovence baker, Arnavutça bakër diye bilinmektedir. Buna karşılık, Özbekler ‘küçük kova’ya paqir demektedirler. Yukarı Fırat bölgesindeki Kürtler ‘bakır’a baqır derken daha güneylerde paxir ve sifir denilmektedir.

   İsmet Zeki Eyuboğlu, Çinliler Türklerden önce ‘bakır’ı işliyorlardı diyerek, bakır sözcüğünün Çinceden Türkçeye geçmiş olabileceğini belirtmektedir. Eyuboğlu, şu açıklamada da bulunmaktadır: “Türkçe bak- kökünde bakır’ı imleyen bir anlam göremedik” (İsmet Zeki Eyuboğlu, “Türk Dilinin Etimoloji Sözlüğü”, İstanbul 2004, s.67). Kaşgarlı Mahmud, sözlüğünde bakır karşılığında önce “Çin parası” demekte; sonra ‘bakır’ diye belirtmektedir.

   Öte yanda, İtalyanca brocca (sürahi), Fransızca broc (sürahi) ve Fransa’nın güneyindeki Provence Dilinde broç (küçük kab, sürahi) sözleri Kürtçede broş (küçük bakır kova) diye bilinmektedir.

   Arnavutça ve Bulgarca bakraç sözlerinin Türkçeden geçmiş olmaları mümkündür. Sırpça bakraç ‘bakraç, çaydanlık, küçük kova’ olarak bilinmektedir. Macarca bogracs ‘kazan’ karşılığında ifade edilmektedir. Farklı bir bulguyla karşılaşmadığım sürece bu sözlerin adı geçen dillere Türkçede dile getirilmiş olan bakraç kelimesinden geçtiğini söyleyebiliriz. Bkz. Bakır.