Ben

8 Ocak 2021

    BEN (I)    Tekil birinci şahsı gösteren söz. Farsça men sözcüğünden m/b dönüşümü sonucunda ben diye telaffuz edilmiştir. Bununla birlikte, diğer tüm Türkçeye yakın dillerde Farsça men şekli yaygındır. Hintçe main, Tacikçe men, Urduca min, Gürcüce me şekli görülüyor. Almanca Mein (=benim), Fransızca moi (=ben, beni, bana) sözcükleri de aynı kökene dayalıdır. Sumerce me (=bizim) sözcüğü, Kürtçede olduğu gibi korunmuştur: Defterê me (=bizim defterimiz), ḳelemê me (=bizim kalemimiz) gibi. İtalyanca me veya mi (=beni, bana), İngilizce me (=beni), İrlandaca me (=ben), Eski Almanca min (=beni) Kürtçe mın (=ben, benim), Eski Slavca men (=ben), Latince me (=bana), Omiros’ta min (=kendi, kendisi), Zendce ma (=ben), Sanskritçe man (=ben) örnekleri de görülmektedir.

   Türkçeye Aryen Dillerden aktarılan men sözcüğü m/b dönüşümüne uğrayıp ben şekliyle yaygınlaşmıştır. Oysa Türkçeye yakın dillerde bu dönüşüm görülmemektedir. Bu açıdan Özbekçe, Türkmence, Kırgızca, Kazakça men; Uygurca ve Azerice män, Başkırtça ve Tatarca min biçimiyle yerleşmiştir. Yusuf Has Hacib’in Kutadgu Bilig’inde ‘ben’ yerine men veya min şekli görülüyor. Orhon Yazıtlarında men (=ben), mana (=bana) ve menim (=benim) şekilleriyle karşılaşılıyor.

     BEN (II)     Tende beliren et çıkıntısı, leke. Farsça ben (=tane, çitlembik) sözcüğünden. Kürtçe ben (= leke; nokta; et çıkıntısı) sözü de kullanılıyor. Bkz. Benek.