Beraber

14 Eylül 2019

     Farsça beraber (=yan yana, aynı hizada, birlikte, karşı karşıya; eşit) kelimesinden intikal etmiştir. Kürtçe ve Farsça ber (=yan, taraf, saf/sıra, ön, göğüs, meme) yanı sıra Farsçada; Kürtçede olmayan bir karşılık daha uydurulmuştur: ‘yukarı’. Kimi sözlüklerde Farsça ber, ‘üstünde, üzerinde’ diye de açıklanmaktadır. Ber kelimesinin özgün şekli Kürtçede mevcuttur. Ber’in bu şekilde aktarılması sonradan Farsça kullanımında eklenmiştir. Ber kelimesinin Kürtçe ve Farsça ile bunlara mücavir diller de dahil 16 karşılığı bulunmaktadır. Bu nedenle, bir kısım sözlük bilimciler bunlardan yalnızca uzak bir karşılığından yola çıkarak izah etmeye çalışırlarsa asıl sonuca varmış sayılamazlar. Birileri ‘karşı karşıya’ diye açıklamış; bir başkası ‘üst üste’, ‘birbiri üzerinde’ olarak aktarmıştır. Bu tespitlerin doğru olmadığı anlaşılıyor. O nedenle beraber sözünü ‘yan yana; birlikte’ diye belirtmek en uygun açıklaması olsa gerektir. Beraber kelimesindeki ber Kürtçede ‘yan, yanında’ demektir. Diğer karşılıklarını burada karıştırmamak gerekir.

     Aynı şekilde, Latince per sözcüğünün de birden fazla karşılığı bulunmaktadır: ‘içinden, arasından, ortasından, sırasında, baş başa, bir yandan öbür yana’ gibi. Bu yönüyle bakılınca Latince per sözcüğünün Kürtçe ber ile aynı kökenden kaynaklandığı görülecektir. Kürtçeden ya doğrudan ya da Farsça aracılığıyla geçmiş olması mümkündür. Uygurca baravär, Azerice bäräbär sözlerinden ayrıca ber ile başlayan bir kısım Farsça sözler de bulunmaktadır: beraberi (eşitlik, denklik, müsavat) gibi. Farsça bar kelimesinin bir karşılığı ‘sıra’ diye bilinmektedir. Buna karşın, beraber sözcüğünün Farsçada da beraber şeklinde olduğu, bunu barabar gibi Farsçada aynı karşılıkta kullanılmayan bir sözcüğe bağlamanın yanlış bir belirleme olduğu söylenebilir. Kaldı ki, barabar telaffuzu beraber özgün biçiminin Anadolu Oğuz boylarınca kullanım şeklidir.