Bıldırcın

30 Nisan 2021

     Tavukgiller (Galliformes) takımının Sülüngiller (Phasianidae) familyasından gövdesi etli, kısa bacaklı, boz renkli ve eti lezzetli keklik benzeri bir kuş. Orta Çağ Türkçesinde budursın şekliyle geçiyor. Kaşgarlı’nın sözlüğünde budursın şekli yer alıyor. Kıpçakça bıldırçın veya bıldurçın sözü kullanılmış. Sagayca pütürçün ve Azerice bildirçin şekilleri görülüyor. Türkçeye yakın dillerde bödene veya bedene sözleri yaygındır. Kazakça ve Kırgızca bödene; Türkmence bedene biçiminde ifade edilmektedir. Tacikçede betona ve Moğolcada bödüne biçimleri görülmektedir. Farsçada buldurcin veya buldurçin şekli mevcuttur. Clauson buldursın sözünün sonundaki eki kuş adlarında çokça karşılaşılan -in ekiyle ilişkili görmektedir. Hakikaten de şahin, laçin, kuzgun, kusun ve benzeri kuş adlarında -ın veya -un ekleri görülüyor.

    Bıldırcın adındaki bıldır sözünün Hintçe ve mücavir Aryen Dillerden kaynaklandığı kanısındayım. Bu bağlamda Hintçe bater, Nepalce Batera, Pencapça Batela, Sindhice beter sözlerinin Orta Çağ’da Türkçedeki budur(sın) şekline dönüştüğü sonucuna varıyorum. Bu vesileyle, zorlama ve yakıştırma yollarla Sagayca püdürçün’ü püldürçün şekline bağlamak doğru olmasa gerektir. Belli ki bıldır, buldur, püdür gibi ön ekler yukarıda altını çizdiğim bater/beter gibi sözlerden dönüşmüştür.