Bön

26 Ocak 2023

     Aptal, salak, ahmak, bunak, budala avanak. Türkçe bön sözcüğü Çince bèn (=salak, aptal, ahmak, bön, enayi) sözcüğüyle bağlantılıdır. Bön sözcüğü Türkçede XV. ve XVI. yüzyıllardan itibaren yaygın olarak kullanılmıştır. O nedenle Kürtçe bom (=aptal, ahmak) sözcüğüyle ilişkisi göz ardı edilemez. Kıpçakça bön (=saf adam, budala, şaşkın) sözü biliniyor. Kıpçakçada aynı sözcük mon şekliyle de kullanılmıştır. ‘Kusur’ veya ‘sakatlık’ karşılığındaki Kırgızca mün ve Kazakça min sözcükleriyle ilişkisi belirsizdir. Kaşgarlı’nın sözlüğündeki bönğ (=iri yarı, yoğun, obur) ve munğ (=sıkıntı, mihnet) sözcüklerinden kaynaklanmış olması güçtür. Gürcü kroniklerindeki Bunturki sözündeki bun sözcüğü aynı açıdan ifade edilmiş gibidir. Çin kroniklerindeki Tü-kü-mön sözündeki mön son ekiyle münasebeti açık değildir. Bulgarca bön ve Sırpça bena sözcükleri ‘aptal, budala, kalın kafalı, salak’ karşılığındadır. Türkçe bun (<bung/mung: ‘sefalet, keder’) sözcüğüyle ilişkisinden söz edilemez. Azeri kaynaklarında ‘baykuş’ karşılığıyla belirtilen Bumin Kağan (<Bumın Kagan) adıyla münasebeti de belirsizdir.