Cadı

22 Nisan 2020

     Büyücü, sihirbaz. Geceleri ötede beride dolaşıp insanlara kötülük ettiğine inanılan hortlak. Huysuz ve çirkin kocakarı. Bu son karşılığıyla cadalozla aynı içeriktedir. Farsça cādû veya Kürtçe cadi sözcüğü Türkçeye intikal etmiştir. Bununla birlikte, Kürtçede cazi şekliyle de kullanılmaktadır. Aynı dilde cadibazi (=cadılık) sözü de yer almaktadır. Bu sözler, Partça ve Pehlevice caduk, catak ve catukih sözleriyle bağlantılıdır. Ermenice jatuk (Catuk), Nepalce cudaila, Bengalce cadukari (=cadılık, cadı işi), Azerice caduger, Türkmence cadığöy, Özbekçe càdüger ve Uygurca caduger ḥotun sözleri ‘cadı’ veya ‘cadılık’ ile ilgilidir.

     Yukarıda cadı ve cadılığa dair sözlerin Avestaca yātu (=büyücü, sihirbaz) kelimesine dayandığı anlaşılmaktadır. Eski Farsça yātú (=hayalet, büyücü) ve Sanskritçe yātu (=gezgin/gezici; büyücü) sözleri de tarihsel açıdan Zendce ve Avestaca yātu ile aynı kökenden kaynaklanmaktadır. Sanskritçe yātavas, ‘kötülüğe veya hastalığa neden olan iblis büyücüler’dir. Sanskritçe yātavas, aynı dildeki yātu (=büyücü) sözünün çoğul şeklidir. Sanskritçede yātudhānaḥ (=kötü ruh) ve yāta (=göçmüş, gitmiş; ortadan kaybolmuş) kelimeleri de büyücüler ve sihirbazlarla ilgilidir.

    Farsçada cādû-ger veya câdû-fen (=büyücü, sihirbaz), cādû-gerî (=büyücülük, sihirbazlık), cādû-zebān (=cadıca konuşan), cādû-suhen (=etkileyici sözleriyle insanları sihirleyen veya büyüleyen), cādûvî veya cādûyî (=cadılık, büyücülük, sihirbazlık), cādû-vāne (=cadılara özgü) ve benzeri sözler kullanılmaktadır. Türkçede yaygınca ifade edilen cadı kazanı sözü, ‘fitne kaynağı yer’i belirtmektedir. Latince hamamelis virginiana adı verilen ve Kuzey Amerikada yetişen fındık ağacına benzer bir ağaca Türkçede cadı fındığı denilmektedir.