Çarpı

30 Mayıs 2020

     Birbiriyle çarpılan iki sayı arasına bırakılan dört yönlü ve artı işaretinden faklı yönlere dönük olan işaret. Çarpı işaretinin, Kürtçe çar (=dört) ve pi (=taraf, yön) sözlerinden oluştuğu akla gelse bile, burada bir çarpma işleminin olduğu gözden ırak tutulmamalıdır. Kimi yörelerde kullanılan ‘badana veya sıva’ karşılığındaki çarpı, duvara sıvayı çarpmaktan dolayı çarpı diye adlandırılmıştır. Öte yandan Türkçenin evveliyatında çarpı, çarpmak, çarpılmak, çarpışmak, çarpıntı gibi sözlerle karşılaşmıyoruz. Orta Çağ’da da çarp kökünden türetilen kelimeler Türkçede mevcut değildi. Çarp kök sözü Türkçedeki çap (=yansıma) ile ilişkilendirilemez. Önceleri Türkçede bulunmayan çarp köküne dayalı sözlerin Farsça zarb (=çarpma, çarpmak; vurmak) sözünden kaynaklanarak çarp diye telaffuz edilmiş olduğu kanısındayım. Bunun da Arapça darb (zarb) sözüyle ilişkili olduğu anlaşılmaktadır. Arapça darb/zarb kelimesi, aynı zamanda ‘damgalama’ diye de bilinmektedir. Arapça darbe (zarbe: ‘vuruş, çarpış’) ve Arapça–Farsça darphane (zarphane) sözü bu açıdan ifade edilmiştir.