Centilmen

10 Haziran 2024

     Kibar, nezaketli, görgülü, beyefendi. İngilizce gentleman (centılmın:’centilmen, beyefendi’) sözünden. Bu söz İngilizcede çok öncesinden bu yana ‘iyi eğitimli, terbiyeli, nezaketli’ gibi karşılıkta kullanılmıştır. Bu söz aynı dildeki gentle (centl: ‘nezaketli, kibar’) ve man (men: ‘insan, adam’) sözcüklerinden türetilmiştir. XII. yüzyıl İngilizcesinde soylu Romalıları ve antik Yunan aristokratlarını ifade etmiştir. Bu söz Orta Çağdaki Fransızca gentilhomme (=kibar insan) sözüne uyarlı olarak İngilizce gentle-man şekliyle aynı karşılıkta kullanılmıştır. Buna karşın XVIII. yüzyılda İngilizce gentle-man sözü aynı biçimiyle Fransızcaya aktarılmıştır. ‘Kibar, zarif’ karşılığındaki İngilizce gentle ve Fransızca gentil sözcükleri Latince gentilis (=soydan geçme) sözcüğüyle bağlantılıdır. Bu sözcük aynı dildeki gens (=soy, ırk, kabile, aşiret, ulus) sözcüğüne dayanmaktadır. İngilizce gentle-man sözündeki man (=insan, adam) sözcüğü Orta Çağ İngilizcesindeki man veya mann (=insan) sözcüğüyle bağlantılıdır. Bu sözcüğün Proto-Germen kökenli bir sözcük olarak İngilizceye aktarıldığı belirleniyor. Çağdaş Almancada da Mann (=insan) sözcüğü bulunuyor. Söz konusu sözcük Orta Çağ Frizcesinde mon şekliyle biliniyor. Almanca Gentleman, Hollandaca, Danca ve Norveççe gentleman, İsveççe gentlemannen, Fince gentlemanni.