Çorba
13 Ağustos 2019
Çorba sözcüğü dünya dillerinde benzer sözcüklerle ifade edilmektedir. Bu sözcük, yaygın kanıya göre, Farsça şor (=tuzlu) ve ba (=aş) sözcüklerine dayandırılmaktadır. Bununla birlikte, çorba sözcüğünün dünyanın birçok dillerindeki karşılığı Sumerce kökenlidir. Bu bağlamda, Sumerce sub (=içmek), sub-a (=içen) sözcükleri bulunmaktadır. Buna karşılık Farsça sup da ‘çorba’ demektir. Çorba da içilen bir aş olduğuna göre, aşağıda örnekleyeceğim dillerde bulunan çorba karşılığındaki sözcükler Sumerce sub (=içmek) ile ilişkili olsa gerektir. Almanca Suppe, Danca suppe, İngilizce soup, Hintçe soop; Sırpça, Makedonca ve Bulgarca supa, Baskça zopa, Katalanca sopa, Arnavutça supë; Rusça, Belarusça, Endonezce, Sindhice, Malayca ve Urduca sup, Norveççe suppe, Flemenkçe soep, Bengalce supa, Fransızce soupe, Romence supǎ, İtalyanca zuppa, Lüksemburgca zopp, Estonca supp, Yunanca soupa, Sırpça supu.
Zamanla halk arasında şurbe veya şorba şekli belirdi. Bu sözün İrani Dillerde şor/şur (=tuzlu) ve -ba (=gıda, et suyu, su) sözcüklerinden oluştuğu kanısı egemendir. Farsça bâ, Pehlevice bag aracılığıyla Avestaca pâk sözcüğüne dayanmıştır ve ‘aş, yemek’ karşılığında bilinmiştir. Ancak, Kürtçede girmi (=çorba) şeklindeki sözün aynı dildeki germi (<germ: ‘sıcak’) sözüne istinaden kullanılmış olduğu kanısındayım. Türkçeyle akraba dillerden sayılan Kazakça sorba, Kırgızca sorpe ya da şorpo, Özbekçe şorvä, Uygurca şurpa ya da şorva sözcüklerinin; İrani Diller eksenindeki Tacikçe şurbo, Peştuca şurva sözcükleri gibi Kürtçe şorbe sözcüğüyle aynı kökten olduğu söylenebilir. Bu dillerde çorba karşılığında telaffuz edilen şor, şur ya da sor ön ekleri ‘tuzlu’ karşılığındaki Kürtçe ve Farsça şor sözcükleriyle ilişkili gibidir. Bu bağlamda, şarap ve şurup ile Kürtçe şorbe ve buradan intikalen Türkçe çorba sözcüklerinin aynı etimolojik temellere dayandığını sanıyorum. O nedenle Arapça kökenli gösterilen şurup ve şarap sözcüklerinin de Kuzeybatı İrani Dillerden kaynaklandığı görüşündeyim. Çorba benzeri sözcüklerin İran halklarının bir kısmınca kullanılmış olduğunu belirliyoruz: Şirba (=sütlü aş), mastba (=yoğurtlu aş) ve spidba (=yoğurtlu ya da ayranlı yiyecekler) gibi. Bu açıdan, ‘çorba’yı da şor (=tuz, tuzlu) ve ba (=aş) sözcükleriyle ilişkilendirmişlerdir. Moğollar çorbaya şöl diyorlardı. Öyle sanıyorum ki, şölen sözcüğü, yapılan birtakım toplu etkinliklerde topluluğa çorba dağıtılmasıyla ilişkilidir.