Dalga

18 Mart 2020

     Deniz ya da göl gibi geniş yüzeyli sularda rüzgârın etkisiyle suların yükselip alçalarak hareket etmesi. Denizde oluşan dalgalar kimi zaman depremlerin etkisiyle daha şiddetli olabiliyor. Bu dev dalgalar tsunami adıyla biliniyor. Japonca tsu (=liman) ve nami (=dalga) sözlerine istinaden ifade edilmiş ve Batı Dillerine geçmiştir. Zamanla evrensel bir söz olarak kullanılmaya başlanmıştır.

   Türkçe dalga sözünün Sanskritçe kökenli olduğu kanısındayım. Sanskritçe val (=ileri geri hareket etmek) kök sözcüğüne istinaden valgāmi (=atlamak, sıçramak) sözleriyle bir münasebetin olduğu sanılmaktadır. Ayrıca, Sanskritçe taranga (=dalga) sözü Bengalcede de taranga şekliyle yer almıştır. Taranga, r/l dönüşümüyle önce talanga sonra da kısaca talga olarak bir kısım dillerde yer almıştır. Sinhalicede taramga, Gürcücede talgha diye bilinmektedir. Gürcücede olduğu gibi, XIV. yüzyılda Anadolu’da talga şekliyle Türkçede de kullanılmıştır. Sonraları Türkçede t/d dönüşümüyle dalga şekline bürünmüştür. Azericede dalğa, Özbekçe tolḳın, Türkmence ve Kırgızca tolkun, Uygurca dolkun, Tatarca dulkın, Kazakça tolkın olarak bulunmaktadır. Diğer yanda, Balkan Dillerinden olan Arnavutçada valë, ‘dalga’ karşılığındadır.