Defter

31 Mayıs 2020

     Yazı yazmak maksadıyla kitap şeklinde dikilmiş veya ciltlenmiş kâğıt destesi. Bir kısım sözlükler, Defter şekliyle Farsçadan ya da Arapçadan Türkçeye geçtiğini öne sürmeklee birlikte, bu sözün Rumcadan Türkçeye geçtiği görüşündeyim. Çünkü Türkçede defter veya tefter şeklindeki telaffuzlar Rumcada defteri veya tefteri olarak ifade edilmiştir. Perslerin İlk Çağ’da Ege Bölgesi’ndeki egemenlikleri dikkate alındığında, Farsçaya da Eski Yunanca diphthéra (>diftéra: ‘deri, parşömen’) sözünden intikal etmiş olmalıdır. Eski Yunanlılarda ‘deriden yapılma şeylere’ diphthérinos deniliyordu. Defter sözcüğü Arapça ve Kürtçede de defter şekliyle dile getirilmektedir. Arapça çoğulu defâtir olarak biliniyor. Şemseddin Sami, “Kamus-ı Türkî”de defter kelimesini Yunanca dipteron (=iki kanatlı) sözüyle ilişkilendirmektedir. Bu takdirde, Yunanca di (=iki) ve fteró (=kanat) sözlerinden oluşmuş sayılır. Bununla birlikte, bu sözün Eski Yunanca diftéra ile bağını göz ardı edemeyiz. Osmanlılarda defterdar, defer emini, defter-i hākānî, defterhane, defter-i a’mâl (defter-i ma’nevî), defter-i kebir gibi unvan veya sözler bulunuyordu. Türkçede defterini dürmek, defteri dürülmek, defteri kapamak, defterden silmek, defter tutmak, defter açmak deyimleri kullanılmaktadır. Defter sözü, Farsça üzerinden Türkçeye yakın dillere de geçmiştir. Azerice, Özbekçe, Tatarca ve Başkırtça däftär, Uygurca däptär, Türkmence ve Kırgızca depder, Kazakça däpter olarak bilinmektedir.