Derin

22 Mart 2021

    Dibi yüzeyinden uzakta olan. Orta Çağ’da Türkçede terinğ (=derin) şeklinde kullanılıyordu. Türkçe terinğ kelimesiyle Farsça derūn (=iç, içeri) sözü arasında bir münasebetin olduğunu sanıyorum. Azerice därin, Kazakça ve Kırgızca terenğ, Tatarca tiran, Başkırtça tärän. Orta Çağ Türkçesindeki terinğ sözcüğü, ‘su için derinlik’ ifade ediyordu. Derin sözünün ‘terinğ‘den geldiği sanılıyor. Ancak Farsçada derun (=iç) kelimesiyle bir münasebetin olduğu kanısındayım. Farsça derun sözcüğünden derunî (=içe ait, içsel, içte bulunan) kelimesine varılmıştır. Derin ve derun sözleri arasında etimolojik açıdan bir ilişki olduğu söylenebilir. Türkçede derin dondurucu, derin düşünce, derin devlet, derin derin ve derinlik sözleri kullanılıyor. Bunlardan derin devlet sözü sıkça telaffuz ediliyor. Derin devlet, hukuk dışı mekanizmaların egemen olduğu devlettir. “Derdimi dökersem derin dereye/ Doldurur dereyi düz olur gider” (Âşık Veysel).