Generic selectors
Exact matches only
Search in title
Search in content
Post Type Selectors
Etimolojik Açıdan
Generic selectors
Exact matches only
Search in title
Search in content
Post Type Selectors

 

 

Bilal Aksoy

Don

24 Kasım 2020

     İç alt giysi. Orta Çağda Türkçede ton şekliyle ifade edilmiş. Orhon Yazıtlarında ve Kaşgarlı Mahmud’un sözlüğünde ton (=elbise) şekli yazılıdır. Sakaca da denilen İskitçe thauna (=elbise) sözünden alınmıştır. Bu görüşte olan Annemarie von Gabain Türkçedeki don sözünün İskitçe/Sakaca thauna’dan alındığını aktarmıştır. Gerard Clauson da Türkçedeki don sözünü Sakaca/İskitçetauna” kelimesine bağlamaktadır. Birçok dilbilimci de aynı görüştedir. Buna rağmen, Türklerin tarih sahnesinde esamisi görülmeden çok önceki yüzyıllarda bir Aryen topluluk olan İskitlerin thauna (=elbise, kürk) kelimesini kullandıkları belirlenmiştir. Thauna sözü zamanla tona, ton ve en nihayetinde don (=iç alt giysi) şekliyle Türkçede yer almıştır. Bununla birlikte, don sözü önceki yüzyıllarda Türkçede ‘elbise, giysi’ karşılığında dile getiriliyordu: “Türlü donlar giymiş gülden naziktir/ Bülbül cevreyleme güle yazıktır” (Pir Sultan Abdal). Hacı Bekdaş-i Veli’nin güvercin donunda Küçük Asya’ya geldiği söylencesinde, don sözü ‘elbise’ karşılığıyla dile getirilmiştir.

     Romalı kadın ve erkeklerin bir giysi çeşidi Latince tunica’dır. Gençlik yıllarımda bayanların revaçta olan giysisi tunik sözü de bu kökten gelmektedir. Latince tunicātus (=tunik giyen) ve tunicula (=küçük tunik) sözleri de biliniyordu. Fransızca tunique (tunik)  sözünde Türkçeye geçen tunik kelimesi Almancada tunika diye telaffuz ediliyor. Bugün Türkçeye yakın olan Asya dillerinde ‘giysi veya iç giysi’ karşılığında don sözcüğü bulunmamaktadır. Bu dillerde yaygın olarak Rusça trusı (=don) sözcüğü yer almaktadır. Orhon Yazıtlarında tonlug (=elbiseli, giysili) ve tonsuz (=elbisesiz, giysisiz, çıplak) sözleri yer almış. Don sözü coğrafyamızın çeşitli yörelerinde ‘şalvar’, ‘pantolon’, ‘kıyafet’, ‘çamaşır’ ve benzer karşılıklarda ifade edilmektedir.

    XIII. yy. ile XIX yy. arasında yaşayan divan şairlerinin şiirlerinde don sözü ton şeklinde yer almaktadır. Tursun>Dursun, temir>demir, tamga>damga örneklerinde olduğu üzere ton kelimesi don şeklinde telaffuz edilmiş. Türkçede kullanılan donlu, donsuz, don gömlek, donama, donanmak, donatmak, donanım, donatı, donatım ve benzeri gibi sözler don kelimesinden türetilmiştir.