Dünya

19 Eylül 2019

   Güneşin ve kendi etrafında dolanan, üzerinde yaşadığımız gezegen. Halen yaşanabilecek başka bir gezegen belirlenememiştir. Dünya kelimesinin kökenine dair farklı görüşler öne sürülmüştür. Yeryüzünde yaşadığımız dünya dışında, öbür dünya diye aktarılan ve öldükten sonraki süreci dinsel açıdan öne süren görüşe göre, bu dünya sahtedir, aşağıdır ve kötüdür. Bu nedenle, bunlara göre, dünya adı dani’a (kötü olmak) sözünden kaynaklanmıştır. Yine bu görüşe göre, denâet (kötülük, alçaklık) sözü, dünya kelimesinin kullanılmasına yol açmıştır. Yıllar öncesinden beri, Güneş’in ve ayın altında göründüğünden ‘altta/aşağıda bulunan’ karşılığında Arapça dûn (=aşağı, alçak) kelimesine istinaden dunya (>dünya) diye ifade edildiğini yorumluyordum. Bunu manevi açıdan ‘aşağılık ve alçak’ diye görmüyordum. Çünkü manevi açıdan, bu dünyanın ‘kötü, çirkef ve aşağılık’ olduğunu öne sürmenin; üzerinde yaşadığımız, nimetlerinden yararlandığımız ve ayak basıp havasını teneffüs ettiğimiz bu güzelim gezegene hakaretten ve ihanetten başka bir şey değildir. Kötü olan, Dünya‘nın kendisi değil; insanın edebi olmayan davranışlarıdır.

   Bir görüşe göre ise, Dünya adı Arapça dünuv (=yakın olmak) kelimesinden gelmektedir. Buna göre Dünya, Dünuv‘dan dönüşen ednâ (=en yakın) kelimesinin müennes (dişil) şeklidir. Oysa Sumerce dun (=dolanmak, dönmek, gezmek, dolaşmak) sözcüğüne dayanılarak Dun ve Dun-ia/Dun-iye şekillerinden bugünkü Dünya adının oluştuğunu sanıyorum. Bu bağlamda, Dunia (>Dünya) denilince ‘dolanan, dönen’ karşılığında ve bir gezegen oluşuna atıfta bulunularak dile getirilmiş olmalıdır. Sumerce dun (=dönmek, dolanmak) sözcüğüyle Türkçe dön-mek yüklemi arasındaki etimolojik bağlantıya da dikkatinizi çekmek istiyorum. O halde Dünya ‘dönen, dolanan’ bir Küre-i Arz ya da Küre-i Zemin’dir.

   Hintçe Duniya; Kürtçe Dınê, Dınya, Gerdûn; Sindhice Dınya, Kırgızca Dünyo ya da Dünüyö, Özbekçe Dunyo ya da Dunyà, Tatarca Dön’ya, Uygurca Dünya, Svahilice Dunia, Azerice Dünya, Başkırtça Dönya, Kazakça Dünya. Yunancadan kaynaklanan dinamik, dinamo, dinamit sözcüklerindeki din (<Yunanca dyn) kök sözcüğü hareketi, durağan olmamayı belirtmektedir. Bu kök sözcüğün, Dünya’nın ‘dün’ köküyle ve Sumerce dun (=dönmek, dolanmak, hareket etmek, gezmek) sözcüğüyle bağlantılı olduğunu sanıyorum. Türkçedeki dün (=en son geçen gün, bir evvelki gün) sözcüğünü Azeriler dünän şekliyle dile getiriyorlar. Yerel ağızlarda kullanılan düneğin sözcüğü de bu bağlamda bir başka örneği oluşturmaktadır.