Düş

20 Ağustos 2021

     Uyurken zihinde beliren olay ve düşüncelerin tümü, rüya. Orta Çağ’da Türkçede tüş (=rüya, düş) şekliyle kullanılmıştır. Kaşgarlı, sözlüğünde tüş biçimiyle aktarmıştır. Zamanla t>d dönüğümü sonucunda düş diye ifade edildi. Önceleri tüşe sözü ‘rüya görmek’ demekti. Bir zamanlar tüş (=rüya) yerine tül (=rüya) sözcüğü dile getirilmiştir. Kazakça tüs, Özbekçe ve Kırgızca tüş, Tatarca ve Başkırtça töş, Uygurca çuş veya çüş, Türkmence düyş  ‘düş, rüya, uyku’ karşılığındadır. Türkçe düş sözcüğü hem ‘rüya’ hem de ‘hayal’ olarak bilindiğinden daha geniş kapsamlı bir sözcüktür. Kıpçakçada da tüş (=rüya, düş) biçimiyle kullanılmış. Orta Çağ’da Uygurcada ‘düş veya rüya’ karşılığında tül denilmiş. Aynı dönemde Uygurca tült ‘yastık’ karşılığında telaffuz edilmiştir. Yakutçada da tül (=rüya, düş) sözcüğü bulunmaktadır. Çuvaşça telek (=uyku, rüya) sözündeki tel kökü ‘tül’ ile bağlantılıdır. Telek sözündeki -ek kısmı küçültme eki olmalıdır. Bir halk türküsündeki dizelerde ‘hayal’ ve ‘düş’ ayrımı da yapılmış: “Gündüz hayalimde gece düşümde / Düşler de ağlaşır Pir Sultan deyu” (Bir halk ezgisinden).