Eğitim

15 Mayıs 2020

     Eğitmek işi, terbiye etme, canlıları davranışsal ve zihinsel olarak düzenleme, donanımlı kılma. Eğitim sözü cumhuriyet döneminde türetilmiştir. Orta Çağda Türkçede kullanılan igiḍ (=beslemek) sözünün ‘terbiye etmek’le bir ilişkisi yoktur. Orhon Yazıtları’nda igid/igit (=beslemek, doyurmak) ve Yusuf Has Hacib’in Kutadgu Bilig’inde igiḍ (=beslemek) sözü yer almaktadır. O nedenle, eğitim kelimesi, çok önceleri Türkçede mevcut olan igiḍ (=beslemek) sözüyle ilişkilendirilemez. Kutadgu Bilig’in birçok yerinde kullanılmış olan igiḍ sözü “terbiye etmek, eğitmek, yetiştirmek” karşılığında kullanılmamış. Aksine, her yerinde ‘beslemek’ karşılığında ifade edilmiştir. Buna rağmen, özgün metne bağlı kalmayanlar ‘beslemek’ sözünden önce “terbiye etmek, eğitmek, yetiştirmek” sözlerini de ilave etmişlerdir.

     Zamanla eğitim sözü, eğitmek sözüyle ilişkilendirildi. Eğitmek ise Türkçe eg köküyle bağlantılıdır. Kaşgarlı Mahmud ve Yusuf Has Hacib, “eg” (=eğmek) sözüne yer vermişler. Oysa, bundan birkaç bin yıl önce Akadcada egēru kelimesi ‘bükmek, bükülmek’ karşılığındaydı. Sonraları İtalyanca piegare (=bükmek, eğmek, bükülmek, eğilmek), İspanyolca giro (=bükmek), Katalanca gir (=bükmek) ve Romence răsucire sözleri Akadca egēru (=bükmek) kelimesiyle aynı kökten türemiş olabilir.