Enginar

13 Mayıs 2020

     İki çenekliler (Dicotyledoneae) sınıfının, Bileşikgiller (Compositae) familyasından, mavi-mor çiçekli, killi, kumlu ve rutubetli topraklarda yetiştirilen 50-150 cm boyunda çok yıllık otsu bir bitki (Cynara scolymus). Başta C vitamini olmak üzere İçerdiği vitaminlerden dolayı özellikle karaciğer hastalıklarının tedavisinde kullanılıyor. Yaprak ve köklerinde cynarin adlı acı bir madde bulunmaktadır.

     Yunanca anginára (=enginar) sözünden gelmektedir. Başta Ege Bölgesi ve Yunan adaları olmak üzere, bir kısım yörelerde yetiştirilmektedir. Malta adasıyla Venedik’te de enginar yetiştirildiği görülmektedir. Yerli enginarlar arasında Bayrampaşa enginarı da tercih edilmektedir. Eski Yunanca kynára sözüne dayanmaktadır. Yunancadan Arnavutçaya geçerek Arnavutçada angyinarya veya angyinare şeklini almıştır. Kıbrıs’ta ‘enginar’a gafgarıt denilmektedir. Gafgarıt sözü Rumcadan alınmıştır. Kürtçe gufgarık (=mantar) sözüyle ortak kökene dayanmaktadır. Latince cinara (kinara) adına dayanılarak Latince bilimsel adı, yukarıda aktardığım Cynara scolymus’tur. İtalyanca carciofo, Ermenice kankar, Farsça engar; Kürtçe, Azerice, Özbekçe ve Türkmence enginar şeklinde telaffuz ediliyor. Rumcada anginára veya angunári adıyla ifade edilmiştir. Kenger bitki adının enginar adıyla bağlantılı olması mümkündür. Kenger, enger, henger ve benzeri şekillerde dile getirilmektedir.

      Eski Yunanca kynára sözünün aynı dildeki kýknos (=kuğu) adına dayanmış olduğunu sanıyorum. Enginar‘ın başı uzun sapıyla birlikte, tıpkı bir ‘kuğu’nun başı gibi dik olarak tarlalarda belirmektedir.