Erişmek

16 Mayıs 2020

     Varmak, ulaşmak, belirli bir gayeye varmak; olgunlaşmak. Kürtçe êriş (=hedefe ulaşma, hücum, saldırı, atak, üzerine yürüme) sözünden türediğini sanıyorum. Türkçe ermek yüklemiyle ilişkilendirilmekle birlikte, Kaşgarlı’nın sözlüğünde ermek ve erişmek’ten söz edilmemektedir. Aynı sözler Kutadgu Bilig’de de yer almamaktadır. Söz konusu eserlerde irişmek şekli de görülmemektedir. Ancak, Osmanlı Dönemi’nde XIV. ve XV. yüzyıllara ait edebi eserlerde erişmek sözünün kullanıldığını belirlemekteyiz. Bu dönemde erişmiş kelimesi ‘keramet sahibi, veli’ karşılığında ifade edilmiş. Sonraları bir kısım türkülerde erişti sözüyle karşılaşılmaktadır. Farsça reşiden (=ermek) sözüyle de bağlantılı olması mümkündür. Farsça reşiden Arapça reşîd (=ergin) ve rüşd (=bülûğa erme, doğru yolda gitme) sözleriyle bağlantılıdır. Özbekçe erişmàk, Uygurca erişmäk dışında çeşitli açılardan, Türkçeye yakın dillerde erişmek ve benzeri söz kullanılmamaktadır.