Fırça

11 Eylül 2019    

     Kıl ve kıla benzer yapay maddelerden oluşturulup; süpürme, temizleme, boyama, cilalama gibi işlerde kullanılan bir araç. Kürtçede pırç (=sert ve kısa kıl) sözcüğüne istinaden fırçe (<pırçe) denilmektedir. Kürtler sert ve kısa kılları topuz şeklinde birbirine bağlayıp, süpürme aracı olarak kullanmışlardır. Bu iptidai fırçalar yerini yapay nesnelerden oluşan modern fırçalara bıraktı. Yunanlılar bunu dillerine transfer ederek vúrça şeklinde telaffuz ettiler. Batı Dillerine de bu yolla intikal etmiştir. ‘Fırça’ karşılığındaki Hintçe braş veya braşa, Bengalce ve Nepalce Braşa, Peştuca ve Urduca braş, Galce broş, İngilizce brush, Fransızca brosse sözcükleri bu açıdan örneklenebilir. Tepesindeki püsküller nedeniyle fırçayı andıran pırasa, yukarıdaki sözlerle ilişkisi açık değildir. Arapçada fonetik benzerliği olan  ferraş sözcüğü ‘süprüntülerin toplandığı kürek’ demektir. İngilizce bush (=çalı, çalılık) sözcüğüyle etimolojik bir bağlantının olduğuna ilişkin somut ve inandırıcı veriler bulunmamaktadır. Batı’da ve Doğu’da birçok dilde buş/bush (=çalı) sözcüğü kullanılmaktadır. Kürtçe pırç, yukarıda da belirttiğim gibi ‘kısa ve sert kıl’ı ifade etmektedir. Kürtlerde, besicilik ve sürü sahibi olmak başlıca geçim kaynağıdır. Hayvanın kılından kilim, fırça ve çuval yapılıyor. Bu açıdan, fırça kelimesinin Keltlerden, Latinlerden, Fransızlardan gelmiş olduğuna dair görüşler izaha muhtaçtır. Cândido de Figueiredo, Portekizce sözlüğünde bruça kelimesini Fransızca brosse ile ilişkilendirerek aktarmaktadır (“Novo diccionario da lingua portuguesa”, Lisbon 1899;1913, s. 311). Azericenin haricindeki Türkçeyle akraba dillerde fırça sözcüğü yerine Rusça şçötka ya da benzeri sözcükler telaffuz edilmektedir. Monsignor Sebastiao Rodolfo Dalgado, ‘elbise fırçası’ olarak bruça sözcüğünü açıklamaktadır. Dalgado, farklı dillerde Burús, barás, barussu, buruss, burusu ve berus şekillerini örneklemektedir (Monsignor Sebastiao Rodolfo Dalgado, “Influence of Portuguese Vocables ın Asiatic”, İng. trc. Anthony Xavier Soares, Baroda 1936, s.58).