Gani

31 Ocak 2021

     Varlıklı, zengin, verimli; güzel, Tanrı’nın sıfatlarından biri. Arapça ġanî (=varlıklı, zengin) sözünden alındığı anlaşılmaktadır. Farsçada da kullanılmaktadır. Tacikçe ġanî de aynı karşılıkta dile getirilmiştir. Kökleri Sumerceye dek varmaktadır. Sumerce ga (=zenginlik), ni (=zenginlik, bolluk, zengin) ve niĝ (=kazanç, pay, ürün) kelimeleri de Arapçadaki ġanî sözcüğüne temel oluştur muştur. Sanskritçe dhanika (=zengin, varlıklı) sözünün de kökensel açıdan yukarıda altı çizili kelimelerle ilişkili olabilir. Sumerce ni kök sözcüğü ‘varlık’ diye bilinmiştir. Nimet kelimesi de bunlarla bağlantılı olmalıdır.

     Nimet sözünün Arapça ġanima (=savaş esnasında gasp edilen mal mülk) kelimesiyle münasebeti bulunuyor. Öte yanda, Arapça ġanima sözünün temeli ise Arapça ġanam (=koyun) kelimesidir. O zamanlar insanların başlıca mal varlığını koyunlar oluşturuyordu. Koyun sürülerine sahip olmak Ön Asya halklarının başlıca servetiydi. Arapça ni’ma (=bolluk, verimlilik) ve ni’met  aynı kökenden gelmektedir. “Ey Nesîmî, can Nesîmî ol ġanî mihmān iken/ Yarın şefāatdārım Ahmed-i Muhtar iken/ Cümlenin rızḳını veren ol ġani Settār iken/ Yeryüzünün ḥalîfesi ḥünkâra minnet eylemem” // “Gerçek olan olur ġanî/ Ġanî olan olur velî/ Nesîmî’yem yüzün beni/ Derim meydanda meydanda” (Kul Nesimî, XVII. yy).