Gevrek

11 Kasım 2020

     Kolayca kırılıp dökülen ve ağızda hemen ufalanıp dağılan çörek veya simit. Moğolca kebere (=eskimek, kullanılmaz hale gelmek, yıpranmak, dağılmak) fiilinden aynı dilde kebereg (=kırılgan, nazik, ince, kolay bozulur) veya keberig sözleri telaffuz ediliyor. Moğolca kebereg kümün (=kırılgan kimse, gücencen kişi), keberegde (=gevremek; ince, nazik ve kırılgan olmak) gibi kelimeler de mevcuttur. Moğolca kebereg sözü Türkçede zamanla gevrek şeklini almıştır. Başta İzmir olmak üzere bir kısım yörelerde çok pişkin bol susamlı simit çeşidine gevrek deniliyor. Kaşgarlı Mahmud’un sözlüğünde kewre (=zayıflamak, gevşemek), kewrek (=gevrek, yumuşak) ve kewret (=gevşetmek) kelimeleri yer almaktadır. Kürtçede ‘gevrek’ karşılığındaki gerfok veya ķerfok sözünün Türkçedeki gevrek sözünden dönüşmüş olduğu kanısındayım. Aslında gevrek sözündeki gev kökü Moğolca keb’den kaynaklanıp önceleri Türkçede kew şekliyle yer etmiştir. Nitekim, Kaşgarlı ‘gevşek’ karşılığında kewret, ‘gevrek’ karşılığında ise kewrek diye aktarmıştır. Türkçede “gevrek gevrek gülmek” deyimi mecaz olarak kendine güvenir şekilde ‘şen ve neşeli gülüş’ü ifade etmektedir.