Gürz

29 Şubat 2020

     Silah olarak kullanılan ağır topuz. Farsça gurz (=topuz) sözüyle bağlantılıdır. Kürtçe gurz ‘Orta Çağ’da bir savaş aracı olan demir tokmak’ ve ‘bağlanmış büyük ekin ya da ot demeti’ karşılığında bilinmektedir. Aynı dilde ‘gürz’ kullanan kimseye gurzvan denilmektedir. Türkçe gürz sözü, Farsça ya da Kürtçeden alınmıştır. Arapçada jurz şeklinde ifade edilen bu kelime, Kuzeybatı İran’ın eski dillerinden olan Avestadaki vazra (=topuz) sözünden dönüşmüş olabilir. Pehlevicede vazr şekliyle mevcuttu. Ermenicede ise önceleri varz, sonraları gurz diye telaffuz edildi. Ayrıca, Tacikçe ve Urduca gurz, Bengalce gurja, Pencapça guraja sözleri ‘gürz’ ya da ‘topuz’ karşılığındadır.

    ‘Topuz’ karşılığında Türkçeye yakın olan dillerden Kazakçada şokpar, Kırgızcada çokmor, Özbekçede çokmàr, Tatarcada çukmar, Uygurcada çokmar ve Azericede topuz denilmektedir. Böyle olunca, gürz sözünün İranî Dillere özgü olduğu sonucuna varmaktayım. Gürz, Orta Çağ’daki savaşlarda çokça kullanılırdı. Selçuklu sultanı Alp Arslan, bir kısım Türklerle savaşırken esir alınan Harzem Türklerinden Bersim Kalesi komutanı Yusuf tarafından hançerlenerek öldürüldüğünde, Alp Arslan’ın koruması olan bir Ermeni, Harzemli Yusuf’un başına gürz vurarak olay yerinde öldürmüştür. Bu olay Selçuklular ile Harzem Türkleri arasında takriben yüz yıl süren bir çatışma sürecine neden olmuştu.