Hamut
15 Ocak 2021
Devenin semeri veya palanı. Orta Çağda Türkçede kom deniliyordu. Kaşgarlı Mahmud da ‘deve havudu’ karşılığında kom sözünü aktarmış. Hamut sözü m/v dönüşümüyle havut şeklinde telaffuz edilmektedir. Kimilerinin sandığının aksine bu sözün aslı havut değil ‘hamut’tur. Deveyi hamuduyla birlikte yutmak deyimindeki hamut sözcüğü doğru kullanılmıştır. Farsçada havut kelimesi bulunmuyor. Hamut denilen şey ‘devenin hörgücüdür. Çünkü Farsçada kullanılan ḫam (=eğri, bükülmüş, büklüm) sözü Sumerceye dek varmaktadır. Kürtçe gamguli (=bükük, bükülmüş olan), gamil (=omuz başı), gameş (=manda), gam (=döven) örneklerindeki gam kök sözcüğü eğriliği, kamburluğu ifade etmektedir. Gam kök sözcüğü eğrilik, büküklük veya kamburluk ifade eden ham, ḥam, kam gibi sözcüklere dönüşmüş olmalıdır. Nepalce Hampabyāka, Bengalce Hyāmpabyāka sözleri ‘kambur’ karşılığında biliniyor. Urduca hamkal (=büklüm) kelimesindeki ham kök sözcüğü öncekiler gibi ‘kıvrım, büklüm’ veya ‘kamburluk’ ve ‘eğrilik’ karşılığındadır.
Türkçede kullanılan kambur sözünün Kürtçe gam (=eğri) ve bûl (= kambur) sözcüklerinden oluştuğu kanısındayım. Kürtçe gam (=eğik, eğri, büklüm, kıvrım; döven) sözcüğünün aslı Sumerce gam (= eğmek, bükmek, eğilmek) kelimesidir. Sumerce gam-ma (=çember), Akadca gamlum (=bükülmüş, bükük), kelimeleri de aynı veya benzer içerikleriyle kullanılmıştır. İbranice ‘deve’ karşılığındaki gamal sözüne yol açmıştır. İbranice gamal (=deve) Arapçada cemel (=deve) biçimine dönüşmüştür. İbranice gamal (=deve), daha önceleri Sumerce gam-mal (=deve) ve Akadcada gamalum şeklinde kullanılmıştır. Ermenice kamurj (=köprü), eski köprülerin büklümlü olarak yapılmış olmaları nedeniyle bu adla dile getirilmiştir. Sumerce kum sözcüğü ‘kambur’lukla ilgilidir. Zamanla m/p dönüşümüyle Kürtçede kupandın (=çökük ve bükük oluşturmak) ve kupin (=çökermek) kelimelerine varılmıştır. Hamut sözü Kürtçede hawût (=deve palanı) şekliyle telaffuz edilmiştir. Kürtçede de sözün kökeni devenin hörgücüdür; sonradan devenin üzerine konulan palana da aynı isim verilmiş olmalıdır. Havut kelimesinin Kürtçeden alınmış olması olasıdır.