Heyecan

21 Mart 2020

     İnsanın duygularında oluşan aşırı hareketlilik. Heyecan; sevinç, üzüntü ve korku gibi nedenlerle beliren olağan dışı ve geçici duygu durumudur. Heyecan halinde duygular bir tepki olarak aşırı şekle bürünür. Arapça kökenli olan heyecan sözü; kelimelerinin birçoğu ‘deve’yle ilgili olan Bedevi Arap boylarının, devenin hiddetlenmesi karşılığında ifade ettikleri bir sözdür. Erkek deve herhangi bir nedenle, iki ön ayaklarını yukarıya kaldırarak kızgınlık gösterisinde bulunur.  Devenin bu durumuna Araplarca heyecān denilmiş. Çok sonraları Osmanlıca aracılığıyla Türkçede de kullanılan heyecan sözü, insanların duygusal tepkimede bulundukları durumlar için de dile getirilmiştir. Arapça heyecān kelimesi devenin bu taşkınlığı sonucu tozutmasına istinaden ‘tozmak, tozutmak’ karşılığıyla da ifade edilmiştir.

     Arapça heyecān; Farsça, Kürtçe, Azerice ve Özbekçede heyecan, Uygurcada hayacan şeklinde yer etmiştir. Heyecan karşılığında Kırgızcada tolkundō, Tatarcada dulkınlanu, Türkmencede tolğunma ve Başkırtçada tulkınlanıv sözleri kullanılmaktadır. Bu sözlerdeki tol, dul ve tul ön sözcüklerinin Kürtçedeki tûl (=sıçrama ve irkilme, yükseğe fırlatma) sözcüğüyle ilişkili olduğunu sanıyorum. Bu açıdan, Kürtçede tûl kırın (=fırlatmak, sıçratmak) ve tûldan (=sıçramak, heyecana gelmek) sözleri de telaffuz edilmektedir.