İğrenmek

 

5 Mayıs 2020

     Bir şeyi tiksindirici bulmak, ikrah etmek. Arapça ikrah (=tiksinme, iğrenme) kelimesinden dönüştüğü sanılmaktadır. Arapça ikrah, Farsçada ekrah, Kürtçede ikrah veya ikra şekilleriyle mevcuttur. Bir olasılıkla, Arapça ikrah kelimesindeki ikr- kökünün Türkçede iğr- şekline dönüşmüş olması mümkündür. Kürtçe keriḥ (=tiksinme) ve keriḥandın (=tisindirmek) sözlerinin de Arapça ikr– köküyle bağlantılı olduğu anlaşılmaktadır. Bununla birlikte Türkçedeki iğrenmek sözünün Kaşgarlı Mahmud’un sözlüğünde yer alan “yigrendi” (=tüyleri ürperdi) ile ilişkisi tartışma düzeyindedir. Bin yıl önce Türkçede yig sözü ‘iğ’ demekti. ‘İğ’ ile ‘tüy’ arasında bir bağ kurulmuş olmalıdır. Bununla birlikte, Kaşgarlı Mahmud’un sözlüğünün çevirisini yapan Besim Atalay “Bu kelime basma nüshada ‘tükründü’ şeklinde çıkmış ise de yanlıştır; doğrusu ‘yigrendi’ olacaktır” diyerek özgün metinde değişikliğe gidiyor. Bana göre, çevirmenler bir konuda sayfa altı şerhlerini yazsalar bile özgün metindeki bir sözü çıkarıp başka bir sözle değiştiremezler. Öte yandan ‘gemin damağa gelen parçası’ karşılığındaki yiğ veya ‘çiğ, pişmemiş’ karşılığındaki yiğ ile iğrenmek arasında bir bağın olup olmadığı açık değildir. Kaşgarlı da yiğrenmek veya iğrenmek gibi bir fiili bir başlık altında belirtmemiştir.