İnek

4 Mayıs 2020

     Dişi Sığır. Önceleri Türkçede ingek (=inek) deniliyordu. Oğuz boyları ‘kaplumbağanın dişisi’ne de ingek diyordu. Ayrıca, Türkçede ‘dişi deve’ karşılığında inğen sözü kullanılıyordu. İnek kelimesi, bir zamanlar Türkçede telaffuz edilen ingek sözünden dönüşmüştür. Bununla birlikte, bir kısım dillerde benzer sözleri görmekteyiz. Moğolca üniy-e(n) ve Sanskritçe dhenū ‘inek’ karşılığındadır. Sanskritçe aineya (=dişi antilopa ilişkin), Macarca nöi (=dişi) ve ünö (=düve) sözlerinin yanı sıra Yakutça inaḥ, Çuvaşça ĕne ve Sarı Uygurca enek sözleri de ‘inek’ karşılığındadır. Yukarıda altı çizilen sözlerin en azından bir kısmının ortak bir tarihsel maziye sahip olmaları mümkündür. Azericede de inek sözü kullanılmaktadır. Eski Yunanca güne veya güneikos (=kadın) sözleri ‘dişi’ karşılığındaki bir kısım dillerdeki ortak ya da benzer sözlerle aynı kökten kaynaklanmış olabilir. Dersim yöresi Deylemicesinde keynek (=kız) sözü Eski Yunancadaki güneikos (=kadın) sözüyle bağlantılıdır. Kürtçedeki jınek (>jınık, jın: ‘kadın’) sözü de aynı kökten kaynaklanmıştır. Hint-Avrupa Dillerinde ‘kadın’ karşılığındaki sözler ortak bir maziye sahiptir. Orta Çağ’da Türkçedeki ingek sözündeki –gek son eki, yine o devirde telaffuz edilmiş olan eşgek (=eşek) sözünde de kullanılmıştır. Yusuf Has Hacib de “Kutadgu Bilig”de ‘inek’ karşılığında ingek sözünü kullanmıştır.