İnlemek

23 Kasım 2020

     Acı ve üzüntü ifade eden kesik kesik sesler çıkarmak. Arapça an (=inlemek) sözcüğüyle bağlantılıdır.  Kürtçedeki ken (=gülme) kök sözcüğünün bu Arapça sözlerle bir münasebetinin olması olasıdır. Arapça hen (=ağlamak) kelimesinin de aynı kökten türetildiği anlaşılıyor. İbranice inḥ kökü de ‘inlemek’le ilgilidir. Kaşgarlı Mahmud’un sözlüğünde inlemek kelimesi bulunmuyor. İnlemek sözündeki in kökünün yukarıda altı çizilen sözlerle bağlantılı olarak Geç Orta Çağ’da Türkçede dile getirilmiş olduğunu sanıyorum. Türkçeye yakın dillere geçerek Türkmence ve Azerice inlemek, Özbekçe ingrämàk biçiminde telaffuz ediliyor. Bu söz, Türkçede inilemek şekliyle de kullanılmıştır. “Böyle emreylemiş Çalab/ Derdim vardır inilerim” (Yunus Emre). Aynı dilde inim inim inlemek, inim inim inletmek, inildemek, inilti gibi sözler veya deyimler kullanılıyor. Kürtçe nalin (=inlemek) sözündeki nal kökünün Türkçedeki inlemek sözündeki nl (>i–nl) sesine yol açmış olması mümkündür.