Irmak

10 Mayıs 2024

     Büyük akarsu, nehir. Anadolu Türkçesindeki irmak (=ayıran, yaran, bölen; büyük akarsu) sözcüğüne dayanıyor. İr kökü Orta Çağ Türkçesindeki yir (=ayırmak, yarmak, bölmek) sözcüğünden kaynaklanıyor ve Kızılırmak, Yeşilırmak gibi akarsu adlarında görülüyor. Türkçede görülen -mek/-mak eki her sözcükte mastar eki olmaktan öte, kiminde yemek, aygıt, organ ve akarsu adları olmaktadır: yaşmak, tokmak, oymak, ırmak, çakmak gibi. XIV. yüzyıldan bu yana Anadolu’da ırmak sözcüğü aynı zamanda ‘ayırmak, ayrılmak, yarmak, yarılmak’ karşılığında ifade ediliyor. Bu sözcük Azericede irmag şekliyle ifade ediliyor. Moğolcada görülen irmeg (=kıyı, kenar: dar ve derin dere) sözcüğündeki ir kökü Orta Çağ Türkçesindeki yir (=ayırmak, yarmak, bölmek) sözcüğüyle bağlantılı olabilir.