Kalori

27 Eylül 2019

     Isı enerji birimi. Latince calor/caloris (=ısı, sıcaklık, hararet) sözcüğüyle bağlantılıdır. Latincede cal köküne dayalı caleo (=sıcak olmak, yanmak), calere (=ısıtmak), calefacio (=ısıtmak, kızıştırmak), calesco (=ısınmak, kızmak) gibi sözlerle karşılaşılmaktadır.  Latince bu sözler, Kürtçe kel (=kaynama, ısı, hararet), keli (=kaynamış), kelan (=kaynama), kelandın (=kaynatmak, ısıtmak) kelimeleriyle ilişkili görünmektedir. Latince cal (ok.kal) ve Kürtçe kel kökleri aynı içeriğe sahiptir. Arapça galeyân (=kaynama, coşma, çalkanma) kelimesi bu açıdan bir başka örneği oluşturmaktadır. Arapça derece-i galeyân (=kaynama derecesi), galeyân-ı ma (=suyun kaynaması) sözleri de gal (=kaynama) köküne dayalıdır.

   Arapça galeyân kelimesindeki gal kökünün Aryen Dillerden intikal ettiğini sanıyorum. Çünkü, Eski Sami Dillerde ‘kaynama’ karşılığında gal, ğal, kal ve kel gibi kök sözcüklerle karşılaşmadım. Aryen Dillerden Hintçede garmee, Nepalcede garmi, Pencapça garami, Tacikçe garmi, Peştuca germi, Kürtçe ve Farsça germ kelimelerindeki gar ve ger sesinin yukarıda sıcaklık karşılığında belirttiğim sözcüklerin kökleriyle yakın benzeşim içindedir. Bu benzeşimler, birbirinden dönüşümlerin sonucu olabilir.   

     Fransızca calorie (kalori), calorimètre (kalorimetre) ve calorifère (kalorifer: ‘demir ısısı’) sözleri Latince cal (kal) köküyle ilişkilidir. Fransızcadaki bu sözler okunuşlarıyla Türkçede de yerini almıştır. Birçok halkın dilinde kalori sözcüğü kullanılmaktadır. Almanca Kalorie; Latince, İngilizce, Fransızca ve Romence calorie; İtalyanca, İspanyolca ve Portekizce caloria; İsveççe ve Kürtçe kalori; Rusça ve Kazakça kaloriya, Hintçe kailoree, Nepalce kyalori başlıca örneklerdir.