Karsak

28 Ocak 2025

     Köpekgillerden soluk kahverengi, karnı beyaz tüylü, kısa kulaklı ve postundan güzel kürk yapılan bir tür tilki. Orta Çağ Türkçesindeki karsak (=postundan kürk yapılan bozkır tilkisi) sözcüğüyle bağlantılıdır. Bu sözcüğün aynı çağdaki Türkçede kullanılan kars (=deve veya koyun tüyünden yapılan elbise; dokuma) sözcüğüyle ilişkisi açık değildir. Kıpçakça ḳarsaḳ sözcüğü ‘bozkır tilkisi, ve derisi; post, kürk; çakal’ karşılığında kullanılmıştır. Bu adın Kıpçakçadaki ḳarsala (=hoplamak, zıplamak) sözüyle ilişkili olması bir olasılıktır. İtalyanca corsa (=koşu) sözcüğünün fonetik ve içeriksel benzerliği dikkati çekmektedir. Etimolojisi belirsiz olmakla birlikte Türkçedeki kursak, bağırsak, sarımsak, aksak sözcüklerinde görüldüğü üzere -sak son eki ve aynı dildeki kar (=su buharının donmasıyla oluşan bir yağış türü) sözcüğüyle türetilmiş olması bir varsayımdır. Karsak tilkileri kış mevsiminde aktif hayvanlardandır. Moğolca kirsa (=bozkır tilkisi, karsak) sözcüğüyle eş kökenlidir. Moğolca kirsa sözcüğünü aynı karşılıkta Yakutça ve Kırgızcada kırsa biçimiyle görüyoruz. Rusçada korsak (=Tibet tilkisi) sözcüğü kimi zaman soyadlarında da görülmüştür. Letonya’dan Moskova’ya gelen Ventseslav Jegmuntoviç Korsak’ın soyundan gelen Korsakovlar XVII. yüzyılda Rus devlet yönetiminde önemli görevlerde bulunmuşlar. Macarlardaki Karzagh soyadı da aynı köktendir. Ukraynaca korsak, Arapça ve Farsçada karsak ‘bozkır tilkisi’ karşılığındadır. Latince canis corsac (=bir cins tilki, karsak) sözü bir sınıflandırmanın sonucudur. Kumanlar da karsak sözcüğünü ‘bozkır tilkisi’ karşılığında ifade etmişlerdir.