Kerpeten

9 Aralık 2020

     Bir kısım şeyleri tutmak, çekmek veya sıkıştırmak için kullanılan çarpraz iki parçadan oluşan kıskaç. Önceleri demircilerce kızmış demiri tutan maşaya kelbetān deniliyordu. Arapça kelbetān sözü aynı dilde kelābaten (=maşa) şekliyle de kullanılmış. Aynı kelime Süryanicede kalbtain ve Kürtçede kalbtin olarak biliniyordu. Söz konusu maşanın ucunda köpek dişlerini andıran çıkıntılar bulunmaktadır. Kerpeten dediğimiz kıskacın her parçasının ucunda köpek dişlerine benzer çıkıntıların – bir diğer ifadeyle – dişlerin olması, Arapça kelb (=köpek) ve kelbeteyn (=iki köpek) kelimeleriyle ilişkiyi anımsatıyor.

     Arapça kelbetān kelimesinin ise Akadca ḳerbettum (=tutulan şey, tutam) sözüne dayandığı anlaşılmaktadır. Bununla birlikte, Akadcadaki bu kelime, önceleri Sumerce kul ve Akadca kullum (=tutmak)  sözleriyle ve sonrasında Akadcada ‘köpek’ karşılığındaki kalbatum, kalbum ve kalbutum kelimeleriyle bağlantılıdır. Diş çekmek, çivi sökmek ve kızgın demiri tutmak için çeşitli kerpetenler bulunuyor. Yukarı Fırat bölgesi Kürtçesinde kelpetin (=kerpeten) sözü Azericeye geçerek aynı şekilde telaffuz edilmektedir. Buna mukabil, Türkmenlerce ‘kerpeten’e atağız deniliyor.