Kervankıran

26 Nisan 2020

     Sabahları Güneş doğmadan önce çok parlak göründüğünden Venüs gezegenine Kervankıran denilmiştir. Zühre ve Çoban Yıldızı adlarıyla da tanınmıştır. Kervankıran denilmesinin nedeni, kervanları Güneş doğmadan önce görünür kılması ve böylece soyguncuların kervana saldırarak soygun yapmalarını kolaylaştırmaktadır. Bana öyle geliyor ki, Venüs gezegenine bu nedenle Kervankıran denilmiştir. Birçok sözlükte neden Kervankıran denildiği açıklanmamaktadır. Bir sözlükte “Sabahleyin çok parlak göründüğü ve kervancıları yanılttığı için” bu adın verildiği belirtilmiştir. Bu açıklamanın yeterli olmadığı görülmektedir. Ayrıca, bir kısım münferit olaylarla veya yörelerle ilişkilendirme çabaları uydurulmuş bilgiler olmaktan öteye gitmemektedir.

     XVI. yüzyıl halk şairlerinden Aşık Kerem’e ait olduğu sanılan bir halk türküsündeki şu sözlerde Kervankıran’ın işlevi konu edinilmiştir: “Bir yıldız doğdu nur ile/Alemi yaktı nar ile/(…)/ Aman evler yıkan yıldız/(…)/Kanım döken Kervankıran/Dön dön yare doğru dön/Sana Kervankıran derler/Bana Dertli Kerem derler/Yare ikrar veren derler/Niye doğdun sarı yıldız mavi yıldız.” Bu sözlerden çıkardığım sonuç, henüz Güneş doğmadan kervanı görünür kılıp soyguncuların, haramilerin soygunlarına neden olmasından yakınılarak; ikrar verdiği yarine doğru dönüp onu görünür kılması dileği yer almaktadır. Kervan kırıcılık ve dolayısıyla ev yıkıcılıktan vaz geçip yarinin üzerinde nur gibi belirmesi temenni edilmiştir.

    Çoban Yıldızı olarak da bilinen Kervankıran’ın Venüs gezegeni olduğu, Venüs adının Batı Dillerinde ve Zühre adının ise Orta Doğu’da telaffuz edildiği görülmektedir. Bu gezegenin -halkın ifadesiyle- yıldızın bir adı da Çolpan’dır. Çolpan adının kökeni için bkz. Çolpan.