Kesmek

13 Kasım 2020

     Bıçak, makas gibi araçlarla bir şeyi ikiye ayırmak, parçalamak, doğramak. Kes sözcüğü, ‘kesmek’ karşılığındaki Akadca kasāpum, kasāmum, kasāsum gibi kelimelerdeki kas köküdür. Bu sözlerin Akadcada gazāzum biçimi de görülmüştür. Orta Çağ’da Türkçede kes şekli görülmeye başlanmış. Kes köküne dayalı olarak Türkçede birçok söz türetilmiş: keskin, kesin, kesinti, kesit, kesim, keser, kestirme, kesmece, kesme, kesek gibi. Türkçede ‘kırt kırt kesmek’ deyimindeki kırt sözcüğü, İbranicede ‘kesmek’ karşılığındadır. Bugün de kullanılan kasap kelimesinin aslı Akadca kasāpum (=kesmek) sözüdür. Arapça qss (=kesmek) kökü Akadcadan intikal etmiştir. Balkanların Slav Dillerinde rez ve Hint eksenli dillerde kat/kata ve Kürtçe gez (=ısırmak, koparmak, kesmek) kök sözcükleri etimolojik açıdan birbirleriyle ilişkili olarak dönüşüme uğramışlardır. Macarca kés (=bıçak)  sözünü de bunlara ekleyebiliriz. Rusça rezat (=kesmek) kelimesindeki rez sesi de diğer Slav Dillerine de yansıyan rez unsurudur. Bu bağlamda Bulgarca rezha (=kesmek) sözü de örneklenebilir. Kırgızca kesü, Kazakça kesüv ve Tatarca kisü sözcükleriyle ilişkili olarak Türkmence, Uygurca ve Özbekçede kesmek sözü bulunmaktadır.