Konak

21 Mayıs 2020

      Büyük ve gösterişli bina. Köşk. Hükûmet işlerinin görüldüğü yapı: Hükûmet Konağı. Türkçedeki konmak sözüyle bir ilişkisi bulunmamaktadır. Konak sözü tıpkı köşk sözünde olduğu üzere ‘köşe’ karşılığındaki kon kök sözcüğünden kaynaklanmıştır. Köşk sözü de Eski İran Dillerindeki goşe veya koşe sözlerinden kaynaklanmıştır. İran Dillerindeki goşe (=köşe) sözü zamanla goşek, goşak ve goşk (>köşk) şekline bürünmüştür.

      Köşe sözcüğü Hintçe ve mücavir dillerde ise konah ve kona şekillerindedir. Bu bağlamda, Sanskritçe konah (=köşe) sözü, zamanla Peştucada da konah (=köşe) şekliyle telaffuz edilmiştir. Hintçe, Bengalce ve Pencapça kona, Nepalce kuna, Urduca kon, Yunanca gonia (>Türkçe gönye), Portekizce canto, İspanyolca escuina, Maltaca kantuniera, Tacikçe ve Kürtçe kunc, Ermenice ankyun sözleri ‘köşe’ karşılığındadır. Kürtçede kuncık (=köşecik) sözü de kullanılmaktadır. Azerice başta olmak üzere Türkçeye akraba dillerde konak sözü bulunmamaktadır. Konak sözüyle bağlantılı olan konaklamak sözü de Orta Çağda Türkçede mevcut değildi. Konaklamak sözü, Anadolu’da Kürtçe konağ sözüne istinaden kullanıldı. Konak sözü, o nedenle Farsça değildir. Kürtçe konağ ve Deylemice konaḥ, Türkçede konak şekliyle ifade ediliyor.  

 

    Kaşgarlı Mahmud’un sözlüğündeki konak sözü ‘bir çeşit kaba darı’ karşılığında belirtilmiş. Aynı sözlükte, ‘bina veya yapı’ karşılığında bir konak sözü bulunmamaktadır. O nedenle, bu söz Türkçeye sonraları intikal etmiştir. Konaklar ve köşkler, bir yerin, bir semtin herhangi bir köşesinde veya kenar kısımlarında yapılıyordu. Bu açıdan, köşe kelimesi karşılığındaki konah sözüne dayanmaktadır. Köşk sözü de ‘köşe’ kelimesinden oluşmuştur. Bkz. Köşk.