Konmak

22 Mayıs 2020

     Bir yerde oturmak. Kuş, kelebek, toz ve uçak ve benzerlerinin bir yere inmesi. Emek çekmeden birilerinin servetini edinmek: Servetine konmak.  Orta Çağ’da kon sözü konmak, bir yere konmak olarak anlaşılıyordu. Türkçede yer eden bu sözün Kürtçe kon (=çadır) ve kon/kun (=kıç) sözleriyle bağlantılı olduğunu sanıyorum. ‘Çadır kurup bir yerde oturmak’ karşılığında kon-mak denilmiş olduğunu sanıyorum. Oturmak, ‘kıç üstü yere çökmek’ olarak algılanmaktadır. Bu nedenle, çadır karşılığındaki Kürtçe kon sözünün aynı dildeki kon (=kıç) sözüne istinat ettiği kanısındayım. Kürtçede kon gırêdan (=çadır kurmak), kon vegırtın (=çadır açmak) ve kon rakırın (=çadır kaldırmak) sözleri kullanılmaktadır. ‘Kıç üstü bir yerde oturmak’ veya  ‘çadır kurup oturmak’ eylemi, kon-mak olarak ifade edilmiştir. Başta Azerice olmak üzere, Türkçeye akraba dillerde çadır, çatır, çedir ve şatır gibi sözler telaffuz edilmektedir. Kazaklar ‘çadır’a şatır diyorlar. Yukarıdaki anlatımlarım paralelinde konmak ile konaklamak sözleri birbirine karıştırılmamalıdır. Konaklamak sözü konakta bir süre kalmak; konmak ise çadır (=kon)’da bir süre kalmak olarak anlaşılmaktadır. Bkz. Konaklamak.