Köpek

17 Mart 2021

     Etçiller (Carnivora) takımının Köpekgiller (Canidae) familyasından oldukça fazla çeşidi bulunan korumacılık, avcılık gibi işler için beslenen sahibine sadık olan memeli hayvan. Bu nedenle, av köpeği, çoban köpeği, bekçi köpeği, sokak köpeği, fino köpeği gibi çeşitlerden söz edilmektedir. Evrensel alanda Malta köpeği, Alman buldoğu, Fransız buldoğu, Kelebek köpeği gibi daha birçok çeşit bilinmektedir. Türkçede köpeğe it deniliyor. Köpek sözcüğünün kökenine ilişkin farklı görüşler öne sürülmüştür. Kimileri köpek kelimesini köpürmek sözüyle ile ilişkilendiriyor. Kimileri de Kıpçakça köpek sözcüğünden geldiğini savunmuşlar. Hasan Eren, Orta Çağda köpek kelimesinin Türkçede geçmediği anlaşılıyor demektedir. Oysa bu belirleme gözden kaçan bir tespite istinat etmiş olmalıdır. Çünkü Kutadgu Bilig’in 6601. beytinde köpek kelimesi kullanılmıştır. Azerice ve Türkmencede it sözcüğünün yanı sıra köpek de denilmiş. Aynı karşılıkta Tatarca, Kırgızca, Başkırtça ve Özbekçede it denilmiş. Uygurlar işt sözcüğüyle belirtmişler. Kazaklar ise iyt, töbet ve daha önceleri köbek kelimeleriyle ifade etmişler.

      İt cinsinin tüylü ve iri olanı Kıpçakçada köpek adıyla belirtilmiş. Yakutçada da köpek adı kullanılmıştır. Bu örneklerde olduğu üzere Türkçeye yakın bir kısım dillerdeki köpek kelimesinin Belarusça (Beyaz Rusça) kopeyka (=köpek) kelimesinden aktarılmış olduğu kanısındayım. Lehçede de kopeyka (=köpek) sözü bulunuyor. Estoncada kopikas (nominatif şekli) ve kopika (Genetif şekli) sözleri kullanılıyor. Bu dillerdeki kopeyka ve benzeri kelimeler, Rusçada sobaka (=köpek) şekliyle belirtilmiştir. Aynı söz Ukraynacada sobáka (=köpek) biçimiyle mevcuttur. Kim ne derse desin Rusçadaki sobaka ve Ukraynaca sobáka telaffuzu etimolojik açıdan Belarusça ve Lehçe kopeyka kelimesiyle bağlantılıdır ve aynı kökten kaynaklanmış olmalıdır.