Kozmos

28 Aralık 2020

     Evren, kâinat. Fransızca cosmos (kosmos: ‘evren’) kelimesinden Türkçeye geçmiştir. Fransızca ve diğer Batı Dillerindeki kosmos ve benzer sözler Yunanca kósmos (=evren) sözüne dayanmaktadır. Latincede bu sözün karşılığında univers/us kelimesi kullanılıyordu. Yunanca kósmos (=evren) ise Eski Yunanca kósmos (=düzen, sistem, nizam; evren, kâinat) sözüne dayanmaktadır. Eski Yunanca kósmos, yine Eski Yunanca olan kosméo (=düzenlemek, sistemleştirmek, idare etmek) yüklemiyle bağlantılı görünüyor. Çünkü kozmos’ta bir düzenlilik egemendir. Güneş, Dünya ve onun uydusu ay ile birlikte kâinattaki  tüm hareketler, gece gündüz, yaz kış gibi oluşumlar belirli bir düzene göre meydana gelmektedir.

     Yunanca kósmos sözü birçok dünya dilinde yer almıştır. Almanca Kosmos, İngilizce, Portekizce ve İspanyolca cosmos, İtalyanca cosmo, Rusça, Bulgarca, Romence kosmos gibi. Bu sözler ‘evren, kâinat, uzay’ karşılığında biliniyor. Aynı karşılıkta Türkçede evren, kâinat ve kozmos, Kürtçede ise kâinat, kozmos, gerdûn, karîgeh, valahî kelimeleri telaffuz ediliyor. Son iki dildeki kâinat kelimesi Arapça kâinât (=evren) sözünden alınmıştır. Bkz. Kâinat.