Külhanbeyi

5 Mayıs 2021

     Serseri, hayta, başıboş, haylaz, şehir kabadayısı; şehir eşkıyası. Farsça gulḥen (=hamam ocağı, fırın) sözünden. Farsça gul (=ateş) ve ḥen (=hane) sözcüklerinden türetilmiştir. Farsçada gulḥen tāb (=külhancı) sözü de biliniyor. Gulḥen sözü Farsçada kulḫan şekliyle de biliniyor. Mevlānā’nın bir kısım beyitlerinde kulḫen sözü geçiyor. Farsça gol (=yanık) ile gulve (=baca, fırın bacası) sözleri nedeniyle kullanılıyor. Farsçada gul sözünün hem ateşi hem de gülü ifade etmesinin nedeni gülün ateş renginde bulunması olabilir. Kızıl renginden dolayı ateşi andırması nedeniyle ve ateşi kutsal sayan eski İran inançlarının gereği olarak ateş renginde olan gül de kutsal bir çiçek olarak algılanmıştır. Farsçada gul aynı zamanda ateşleme unsuru olan mermiye de karşılıktır.  Farsça gulḥen sözü Türkçede külhan şekline dönüşmüştür. Bir zamanlar külhanların başındaki şahıs veya şahıslar külhanbeyi olarak ifade edilmişler. Külhanbeyi kelimesi külhanbey şekliyle de telaffuz ediliyor. Külhanbeyleri önceleri ateş evinin bekçileriyken sonraları bilhassa Osmanlı toplumunda kendilerine özgü giyinişleri, kabadayılıkları, yol kesme ve haraç alma gibi faaliyetleriyle tanınmışlardır.