Kuma

23 Mart 2021

     Bir erkeğin nikâhlısı olan kadınlardan her birinin ötekine göre adı, ortak, nöker. Kadının ortağı, bir erkeğin ikinci ve sonraki kadınları. Aynı karşılıkta Orta Çağda Türkçede küni sözü kullanılıyordu. Kaşgarlı Mahmud küni (=kuma) sözünü aktarırken ayrıca künğ (=cariye) sözünü de ayrı madde halinde yazmıştır. Ramstedt, küni sözcüğünün Koreceden alındığını öne sürmüştür. Kıpçakçada hem kuma şekli hem de koma şekli ‘bir kadının ortağı, kuma’ diye biliniyordu. Çağatayca koma ‘cariye’ demektir. Türkçeye yakın dillerden birçoğunda kuma sözcüğü kullanılmıyor. Azericede günü, Kırgızca künü veya kündöş, Özbekçe kündàş, Tatarca köndäş, Türkmence güni, Uygurca kündäş olarak görülen sözler ‘kuma’ karşılığındadır.

    Menges kuma sözünün Farsçada da kullanıldığını açıklıyor. Reşidüddin de kuma sözünü aktarmış. Bununla birlikte, Vammala kuma kelimesinin Doğu Slavcadan aktarıldığı kanısındadır. Hasan Eren kuma sözünün kökeninin belirsizliğini kabullenmekle birlikte, Moğolca kuma’dan yayılmış olabileceği kanısındadır. Kimi kaynaklar Moğolca quma şekliyle ifade etmektedir. Çağataycada ‘cariye’ karşılığında koma kelimesinin kullanılmış olduğu söyleniyor. XIV. yüzyıldan itibaren yazılmış olan Osmanlı dönemi eserlerinde kuma sözü de yer almaktadır. Bu dönem eserlerinde ikinci eşe kuma, öncekine altçı denildiği aktarılıyor. Orta Çağda Moğol toplumunun çok eşli evlilikleri dikkate alınınca Moğolcada karşılaşılan kuma sözünün Türkçede de sonraları kullanılmış olduğu söylenebilir.