Küpe

10 Nisan 2022

     Kulak memelerine takılan süs takısı. Kaşgarlı’nın sözlüğünde küpe sözü yer etmiştir. Kıpçakçada da küpe sözcüğü kullanılmıştır. Ancak Kıpçakçada bilinen kübe sözcüğü ise ‘savaşta giyilen örme zırh’ karşılığındadır. Kıpçakça kübe sözcüğü Farsça köhe (=zırh, işlemeli zırh) ile bağlantılıdır. Küpe sözcüğünün eski küpelerin biçimsel benzerliğinden dolayı küp sözcüğüyle ilişkisi izaha muhtaçtır. Kaşgarlı’da küp sözcüğü de bulunuyor. Bu bağlamda Farsça kūb/kūp ve Kürtçe kūp sözcüklerinden Türkçeye intikal etmiş olması belirsizdir. Arapça kūb şekliyle bilinen bu sözcüğün Akadca gubbu (=su havzası) sözüyle ilişkisi de açık değildir. Küpe sözcüğünün Farsça veya Kürtçe kupe (=küp şeklinde olan) sözünden Türkçeye aktarılmış olması bir varsayım düzeyindedir. Küpe sözcüğünün ‘kıyı, kenar, ağız, sahil, sınır’ karşılığındaki Moğolca köbüge(n) kelimesiyle bir bağlantısı olamaz. Türkçeye yakın dillerde küpe sözü kullanılmamaktadır. ‘Metal külçe; kutu, kap’ karşılığındaki Sumerce gu-bar ve Akadca gubārum sözleriyle bağlantılı olması mümkündür.