Kuro
7 Haziran 2020
Oğul, evlat; yiğit, delikanlı. Kürtlerin bir kesiminde kuro (=oğul, evlat, çocuk; yiğit, delikanlı) sözünün Eski Yunanca kóro veya kóros (=genç erkek, genç savaşçı, yiğit, delikanlı; filiz, sürgün) sözüyle bağlantılıdır. Eski Yunanca kóro’nun müennes şekli olan aynı dilde kóre (=genç kız, kız çocuk, genç kadın; süs bebek) sözü kullanılmıştır. Ayrıca, Tanrıça Demeter’in kızı Kóre adını taşıyordu.
Kürtçedeki kuro sözünün aynı dildeki kuri (=sıpa) sözcüğüyle münasebeti belirsizdir. Eski Yunancadaki kóro/kóros (=yiğit, delikanlı, genç savaşçı) sözü Kürtçe kuro (=yiğit, delikanlı, genç erkek) sözüyle birlikte Sumerce ĝuruš (=genç, delikanlı, babayiğit) sözüne dayanmaktadır. Kutadgu Bilig’deki kür (=yiğit, delikanlı, pek yürekli) sözü de aynı kökenden kaynaklanmıştır. Başta Moğolca olmak üzere ‘t’ çoğul son ekinin eklenmesiyle Kür/t (=yiğitler) şeklinin Türkçe ve Türkçeye yakın dillerde konuşan boylarca kullanılmış olduğu belirlenmektedir.
Kuro sözüne benzer foneme sahip olmakla birlikte, farklı kökenlerden kaynaklanan Kürtçe kuri (=sıpa) ise, Türkmence ve Karakalpakça kürre (=sıpa) sözleriyle bağlantılıdır. Kaşgarlı Mahmut, sözlüğünde tay kısrağın arkasında geri kalınca “kurı kurı”, “kurıh kurıh” veya “karı kurı” diye çağırıldığını aktarmaktadır. Buradaki kurı veya kuri sözünün içeriksel açıdan kuro (=yiğit, delikanlı, kahraman) sözüyle bir ilişkisi bulunmamaktadır. O nedenle, Yusuf Has Hacib, “Kutadgu Bilig” adını taşıyan çok değerli eserinde kür sözünü ‘yiğit, kahraman, pek yürekli’ karşılığında kullanmıştır. Bu bağlamda Kür-şad adının ‘yiğit egemen’ karşılığında kullanılmış olduğu görüşündeyim. Bkz. Kürşat.
Kıro sözü, 1960’lı yılların sonlarına doğru Anadolu’da halklar arasında oluşturulmaya çalışılan düşmanlıkları körüklemeye çabalayan bir kısım medya mensupları tarafından kasten ve menfi açıdan uydurulmuştur. Maalesef, kimi sözlük yazarları da nefret oluşturma gayretlerini yansıtan kıro şeklindeki uydurmayı veya yanlış telaffuzu yazarak, karşılığına da hakaret içeren sözler monte etmişlerdir.