Küsmek

29 Ağustos 2020

     Darılmak, gücenmek. Azerice dışında Türkçe eksenli dillerin birçoğunda küsmek sözü kullanılmıyor. Türkçedeki küsmek sözünün Moğolca kösi kelimesiyle ilişkili olduğu kanısındayım. Moğolca kösi, ‘katılaşmak, sertleşmek, pekişmek, uyuşuk olmak; önlemek, engellemek’ karşılığındadır. Kürtçe küsi (=kaplumbağa) sözüyle Moğolca kösi arasında da bir etimolojik bağlantının olduğunu sanıyorum. Moğolca kösigün (=sert, katı, aksi, inatçı, kaba), kösigen (=perde, gölgelik) sözleri de aynı açıdan kullanılmıştır. Bir olasılıkla, Kürtçe küsi denilen ‘kaplumbağa’nın bir etki karşısında başını içe çekerek savunmaya geçişi Türkçedeki küs-mek sözüne yol açmış olabilir. Kazakça, Kırgızca, Başkırtça, Özbekçe, Uygurca, Türkmence ve Tatarcada küsmek ve benzer söz bulunmamaktadır. Bu dillerde küsmek yerine başka kelimeler ifade ediliyor. Kimileri,  Türkçedeki küsmek sözünü Türkçe olduğunu öne sürdükleri Moğolca küse ( =istemek, arzu etmek) ile ilişkilendirmektedirler. Oysa Moğolca kösi ile küse sözleri birbirine zıt içerikte sözlerdir. Moğolca kösi kelimesinden Türkçeye geçerek Orta Çağ’da küsmek sözünün kullanıldığı görülmektedir.