Lapa

6 Şubat 2020

     Unlu tanelerin yaygın olarak pirinç suyuyla kaynatılarak yapılan bulamaç. İtalyanca pappa (=bebek maması) sözüyle ilişkili sanıyorum. Gürcüce papa da ‘lapa’ karşılığındadır. Bununla birlikte lapa, dişleri olmayan bebeklerin dudak hareketleriyle yedikleri mamadır. Eski Yunancadaki láppo (=dudaklarını oynatarak ve yalayarak yemek); ‘dudak’ karşılığındaki Latince labium, labia ve labrum; İtalyanca labbro Farsça leb ve Kürtçe lêv sözleriyle ilişkili olabilir. Lapa; püre (<Fransızca purée) halinde olandan daha suludur. Ermenice lap (=köpeklerin sulu gıda yiyecekleri; bebek maması), aynı sözlerle bağlantılı olabilir. Bu konuda bkz. Robert Dankoff, “Armenian Loanwods in Turkish”, Wiesbaden 1995, s.53/no:199.

     Öte yandan lapa lapa yağmak deyimindeki lapa sözcüğünü çocuk maması denilen lapa ile karıştırmamak gereklidir. Karın lapa lapa yağmasındaki lapa, Kürtçe lep (=avuç, avuç içi, pençe, el) sözünden kaynaklanmış olabilir. Aynı dilde lepık (=eldiven) ve dılop (=damla) sözleri de kullanılmaktadır. Bu açıdan Türkçedeki lapa lapa kar yağmak deyimini, halkın az da olsa abartarak ‘avuç avuç kar yağışı’nı ifade etmek için dile getirdiğini sanıyorum. Uşak, Bitlis ve Urfa dolaylarında lap ya da lep kelimesi ‘avuç içi’ karşılığındadır. Burdur ve Samsun’un bir kısım yörelerinde üstü az çamurlu toprağa lapan deniliyor. Van’ın Erciş, Rize’nin Güneyce ilçelerinde lepe (=lapa), Adana’nın Bahçe yöresinde lepek aynı karşılıkta ifade edilmektedir. Yozgat’ın Boğazlıyan ilçesinde Ufak bulgurdan yapılmış olan yemeğe lepe denirken, Maraş’ın Afşin ilçesinde “pirinç ve mercimekten yapılan yemek’ lepe olarak bilinmektedir. Mersin’in Silifke ilçesinde ‘Bulgur ya da pirinçten çorba gibi yapılan, bol soğanlı ve kırmızı biberli yeme de lepe adıyla anılmaktadır. Diyarbakır havalisinde elle şekil verilerek “bulgurdan yapılan yassı köfte” lepik olarak adlandırılmıştır. Kürtçe lopık sözü ‘köfte’yi belirtmektedir. Avuç içinde yuvarlanarak yapıldığından lopık adını taşımıştır. Aynı dilde topık sözü de ‘köfte’yi ifade etmektedir. Kürtçede lepe şekliyle biliniyor.