Lavanta

29 Mart 2021

     İkiçenekliler (Dicotyledonae) sınıfının Ballıbabagiller veya dudaksıgiller (Labiatae) familyasından mavi veya morumsu ya da koyu kırmızı renkli çiçekler açan hoş kokulu bir bitki. Anadolu’da keşiş otu ve gargan diye de bilinen lavanta çiçeği kozmetikte ve eczacılıkta kullanılmaktadır. İtalyanca lavanda (=lavanta çiçeği) sözünden geliyor. Lavanta adına dair Batılı çevrelerde de farklı görüşler öne sürülmekle birlikte, bana öyle geliyor ki, tomurcuk halinde açan çiçekleri dudağa benzediğinden bilimsel olarak Labiaceae veya Labiatae (=dudaksıgiller) olarak adlandırılmış. Karabaş otu denilen Lavandula stoechas, çiçekleri belirgin şekilde dudağa benzer olarak açılmaktadır. Latince lavandula, Yunanca lebànta veya levánta, Almanca Lavendel, İtalyanca, İspanyolca, Portekizce, Sırpça, Hırvatça, Boşnakça, Gürcüce ve Macarca lavanda, Çekçe levandule, Romence lavandă, İngilizce, İrlandaca ve Flemenkçe lavendel, Arnavutça livandë, Fransızca lavende, Danca lavendel, Rusça lavanta, Lehçe lawenda, Kürtçe lewante.

     Lavanta adının Latince ve İtalyanca lavare (=yıkamak) sözünden kaynaklanmış olduğunu sanmıyorum. Ayrıca lavanta adının ‘mavimsi’ karşılığındaki Latince lividus ve İtalyanca livido sözleriyle ilişkili olmadığı kanısındayım. Bu çiçeğin yaygın olarak Doğu Akdeniz coğrafyasında yetişmiş olması nedeniyle İtalyanca levante (=doğu) sözüyle ilişkisi izaha muhtaçtır. Lavanta goncası tıpkı bir dudağa benzer olarak açılmaktadır. Latince labia, labium, labrum ve labea sözleri ‘dudak’ karşılığındadır. Diğer dillerde dudağı ifade eden sözcüklerle aynı köktendir. Kürtçe lêv, Fransızca lèvre, İspanyolca labio, Portekizce lábio, İtalyanca labbro, İsveççe läpp, Danca læbe, Farsça leb, Hollandaca lip, Almanca Lippe, Norveççe leppe, Deylemice lew, Rusça guba.