Makam

30 Eylül 2019

     Durulan yer ya da mevki. Müzikte bir nağmenin duraklarının tümü. Arapça maqam (= durulan yer, durak) kelimesi İbranice maqom (=yer) sözünden kaynaklanmıştır. İbraniler en az üç bin yıl önce bu sözü kullanıyorlardı. Kâbe, Yahudilerce Maqom Abraham (=İbrahim Makamı) diye ifade ediliyordu. Sonraları, Müslümanlarca Kâbe’deki bir yerden Maqam İbrahim diye söz edilirken zamanla, birtakım mezhepler adına Kâbe’de farklı makamlar ifade edildi: Maqam-ı Hanefî, Maqam-ı Mâlikî, Maqam-ı Şâfi’î, Maqam-ı Hanbelî gibi.  A.J. Wensınck, Abbasiler zamanında bu makamlar zikredilirken, bazen de zulla (=gölgelik) adıyla anıldığını öne sürmektedir (A.J. Wensınck, “Ka’be” md. İslam Ans. Leyden tabı).

     Arapça maqam kelimesi, daha yaygın olan “mekân”ın aksine Yaratılış 22:4’de kullanılan İbranice maqom kelimesiyle ayrı ayrı ilişkili bir “yer” tanımlamak için de kullanılır” (Brannon M. Wheeler, “Moses in the Quran and İslamic Exegesis”, New york 2002, s.89-90). Cemil Sena, “Talmud, Tanrı’yı, ‘Âlemin yeridir, fakat âlem onun yeri değildir’ (burada yer sözcüğü, İbranîce makom sözüyle ifade edilmiştir ki, Arapça makam kelimesiyle ilgilidir)” (Cemil Sena, “Hazreti Muhammed’in Felsefesi”, İstanbul 1984, s.248).

     Bir de müzikte makamlar mevcuttur. Müzikte bir nağmenin duraklarının tümünü ifade etmektedir. Yaygın olarak bilinen birkaç makam örneklemek gerekirse, Neveser Makamı, Rast Makamı, Hicaz Makamı, Hüzzam Makamı, Kürdî Makamı, Acem Kürdî Makamı, Muhayyer Kürdî Makamı, Kürdîlihicazkâr Makamı, Hüseyni Makamı, Nihavend Makamı vd. sıralanabilir.