Manolya

27 Aralık 2019

 

       Kişi adı olarak da kullanılan bu bitki. Manolyagillerden yaprakları iri ve parlak yeşil renkte; çiçekleri iri beyaz ve limon kokulu olan bir süs ağacıdır. Bu ağacın boyu Amerika’da 3 m’ye erişirken, Anadolu’da 5 m’yi bulmaktadır.  Bir kısım manolya ağaçlarının rengi kırmızıya çalar ya da erguvan rengindedir. Manolya ağacı, 6-9 yaş arasında çiçeklenmeye başlar. Kimi manolya türleri kışın yapraklarını dökerken kimileri de dökmez. Çiçekleri koklanınca sararmaya yüz tutmaktadır. Fransızca magnolia (manyolya: ‘manolya’) sözcüğünden.

     Fransız botanikçi Pierre Magnot (1638-1715) tarafından ilk kez tanıtıldığından onun soy adına dayanılarak magnolia (>manolya) olarak adlandırılmıştır. Latince adıyla magnolia virginiana’dır. Orta Çağ Fransızcasındaki magnol soyadının Hint-İran Dillerindeki mag (=büyük, yüce, saygın) sözcüğüyle ilişkili olduğu kanısındayım. Bu sözcüğün Kuzeybatı İran merkezli Zerdüşti dinindeki Mag (=Zerdüşti uluları, Zerdüşti erenleri) sözüyle bağlantılı olduğunu sanıyorum. Söz konusu dillerde mag ve mah sözcükleri aynı karşılıkta kullanılmıştır. Bunlardan mag sözcüğü Batı’ya da intikal ederek, Latince mag, magis, magister, magistra, magistratus, magna, magnus ve benzeri sözlerin türemesine neden olmuştur. Fransızcada magistrat (=yüksek görevli memur), magnanime (=yüksek gönüllü), magistral (= çok etkili), magnifier (=yüceltmek) sözleri bu açıdan birer örnektir. Mag kök sözü, aynı zamanda ‘büyüleyici’ karşılığıyla da bilinmektedir. Bu yönüyle bakılınca Fransızcadaki magnétisme ‘manyetizma, büyüleme, mıknatıslık’ demektir.

   İngilizce magnolia (ok.megnolya), Rusça magnolia (ok.mag’nolye), Almanca Magnolie (ok.magnoli), Katalanca magnòlia (ok.megnolya), Flemenkçe magnolia (ok.maḥnolya), Fince magnolia (ok. megnoliye), Danca magnolia (ok. manulye); Kürtçe manolya,magnelî, Tacikçe magnolya, Kazakça magnoliya, Urduca mignulya, Boşnakça magnolija (ok. magnoliya), Hintçe maiganoliya (ok.megnulya), Hırvatça magnolija (ok. mag’noliya), Norveççe magnolia (ok. man’nulya), İtalyanca magnolia (ok. manyolye), Arapça şeceretü’l-mağnuliyeti (=manolya ağacı), Lehçe magnolia (ok. magnolya), Danca magnolia (ok. manulye), Çekçe magnólie (ok.magnoliye), Ukrayna Dili mahmoliya, Peştuca magnulya, Ermenice magnolia (magnolya), Bulgarca magnoliya, Farsça magnulya sözleri yukarıda kökenini belirttiğim şekilde aynı  maziye sahiptir.